Η λεπτή κινητικότητα ουσιαστικά ασχολείται και περιλαμβάνει ότι αφορά τους μικρούς μύες του σώματος – κυρίως των χεριών – που μας επιτρέπουν να γράφουμε, να κρατάμε μικρά αντικείμενα, να ντυνόμαστε κλπ. Περιλαμβάνει ουσιαστικά τη δυνατότητα, τη δύναμη, τον έλεγχο των μυών αυτών και κυρίως την κατάκτηση δεξιοτήτων που στοχεύουν στην επιδεξιότητα.
Ένα μεγάλο θέμα της προσχολικής ηλικίας, που συνήθως επηρεάζει και την υπόλοιπη σχολική – και όχι μόνο – ζωή του παιδιού είναι η λεπτή κινητικότητα. Είτε το παιδί πηγαίνει στο νηπιαγωγείο και εξασκείται σε δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας, είτε είναι σε ηλικία μικρότερη, πράξεις που απαιτούν λεπτή κινητικότητα μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες.
Η βελτίωση της λεπτής κινητικότητας καθώς και οι αναχαίτιση δυσκολιών που ενδεχομένως παρουσιάζει κάποιο παιδί κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης είναι θέμα κυρίως του τμήματος Εργοθεραπείας.
Ο στόχος εξάσκησης και κατάκτησης της λεπτής κινητικότητας δεν είναι μόνο το να βοηθήσει το παιδί να ελέγχει καλύτερα το μολύβι και επομένως τη γραφή, αλλά και να μπορεί να κουμπώνει και να ξεκουμπώνει, να ανεβοκατεβάζει φερμουάρ, να ζωγραφίζει με πινέλο, να πιάνει το πιρούνι ή το κουτάλι και άλλες παρόμοιες δραστηριότητες, να χτενίζεται, να χειρίζεται τον υπολογιστή, να γυρίζει τις σελίδες ενός βιβλίου.
Σημαντικό κομμάτι το οποίο αναπτύσσεται και δομείται κατά την προσχολική ηλικία και σχολική ηλικία είναι η γραφοκινητική πράξη. Η γραφή είναι μια πολύπλοκη και πολυσύνθετη διαδικασία. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να συνδυαστούν ώστε να έχουμε μια καλή γραφική ικανότητα. Γνωρίζοντας ότι η ανάπτυξη ενός ατόμου είναι ένα σύνολο λειτουργιών, η γραφική ικανότητα σχετίζεται με την κινητική ανάπτυξη, την ολοκλήρωση του αισθητηριακού συστήματος και με την γνωστική αντίληψη.
Συγκεκριμένα σημεία που «αξιολογούνται» στις γραφοκινητικές δεξιότητες είναι:
- Η κυρίαρχη χρήση του ενός χεριού στη γραφή και στις καθημερινές δεξιότητες ( πλευρίωση ).
- Η ικανότητα να συγκρατεί με το μη κυρίαρχο χέρι το χαρτί, καθώς και η ικανότητα σχηματισμού κυκλοειδών, οριζοντίων και καθέτων γραμμών χωρίς περιστροφή του χαρτιού.
- H δυνατότητα να χρησιμοποιεί ποικιλία γραφικών υλικών ( δαχτυλομπογιές, ξυλομπογιές, νερομπογιές, κηρομπογιές..)
- Να μπορεί να χρωματίζει μέσα σε πλαίσιο.
- Να μπορεί να σχεδιάζει ανθρωπάκι , με 5 μέρη σώματος τουλάχιστον, όπως και δέντρο, σπίτι, λουλούδι κλπ.
- Να μπορεί να οργανώσει σωστά την ζωγραφιά του στον χώρο ( π.χ. ο ήλιος ψηλά, το σπίτι κάτω με τις σωστές αναλογίες, δηλαδή η ανθρώπινη φιγούρα μικρότερη από το σπίτι).
- Να μπορεί να κόβει με το ψαλίδι περίγραμμα σχημάτων (λεπτή κινητικότητα).
- Ικανότητα αντιγραφής βασικών σχημάτων.
- Η κατεύθυνση της γραφής πρέπει να είναι από τα αριστερά προς τα δεξιά και από επάνω προς τα κάτω.
ΤΥΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Πρέπει να λαμβάνουμε πάντοτε υπόψη ότι οι πίνακες αναφέρονται στο μέσο όρο τυπικής ανάπτυξης και ενδέχεται να υπάρχουν μικρές αποκλίσεις. Οι αποκλίσεις μπορεί να βασίζονται σε τυχαία γεγονότα ( πχ μια επέμβαση, κοινωνικοί παράγοντες, περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, ) και δεν σημαίνουν απαραίτητα κάποια καθυστέρηση. Συνήθως άτυπες αποκλίσεις στην ανάπτυξη ακολουθούν την φυσιολογική ανάπτυξη ύστερα από εκπαίδευση.
ΗΛΙΚΙΑ 4 ΕΤΩΝ
- Αρχίζει να επιδεικνύει πλευρίωση.
- Πιάνει με τρία δάχτυλα όχι όμως σωστά ακόμη. ( αντίχειρας, δείκτης, μέσος ) πιθανώς ακόμη να μετέχουν και άλλα δάχτυλα στη γραφή.
- Πιάνει μαρκαδόρους, κηρομπογιές και χονδρά μολύβια.
- Μπορεί να χαράξει κύκλο, τετράγωνο.
- Διπλώνει χαρτί στα δύο.
- Κόβει ευθείες και καμπύλες με ψαλίδι.
- Ζωγραφίζει παιδάκι με κεφάλι 2 χέρια και 2 πόδια.
- Αρχίζει να πιάνει με τα δάχτυλα πιρούνι και κουτάλι.
- Κουμπώνει φερμουάρ και χονδρά κουμπιά.
- Περνάει χάνδρες σε κορδόνι.
- Βάζει κλειδί σε κλειδαριά.
ΗΛΙΚΙΑ 5 ΕΤΩΝ
- Η πλευρίωση έχει πλέον εδραιωθεί.
- Έχει τελειοποιηθεί η τριποδική σύλληψη.
- Το παιδί μαθαίνει να γράφει και να αναγνωρίζει το όνομά του.
- Αρχίζει να αντιγράφει το τρίγωνο.
- Ζωγραφίζει το παιδάκι ολόκληρο με λεπτομέρειες όπως λαιμός, φρύδια κλπ.
- Πιάνει κανονικά οικοσκευές και αρχίζει να χρησιμοποιεί μαχαίρι-πιρούνι συνδυαστικά.
- Κόβει τετράγωνα, κύκλους, τρίγωνα και κολλάει επίσης αντικείμενα ακολουθώντας γραμμές.
- Κλειδώνει και ξεκλειδώνει άνετα.
ΗΛΙΚΙΑ 6 ΕΤΩΝ
- Το παιδί είναι ικανό να μάθει τη γραφή.
- Κάνει τέλειο τρίγωνο και είναι ικανό να αναπαράγει και άλλα σχήματα όταν του τα διδάξουν.
- Κόβει με ψαλίδι όχι μόνο τα βασικά σχήματα, αλλά είναι ικανό να κόψει φιγούρα ακολουθώντας περίγραμμα.
- Σχεδιάζει τέλεια αναγνωρίσιμο άνθρωπο και με την διάκριση των φύλων.
- Ζωγραφίζει σπίτι με πόρτα παράθυρα, τοποθετεί δέντρα, ήλιο σύννεφα, λουλούδια σωστά κατανεμημένα σε χαρτί.
- Περνά χάνδρες σε κορδόνι αλλά είναι πλέον ικανό να ακολουθεί μοτίβα χρωμάτων και σχημάτων.
- Χτίζει με τουβλάκια πολύπλοκες κατασκευές.
- Μπορεί να περάσει κορδόνι στα παπούτσια του και αρχίζει να μαθαίνει να τα δένει.
- Ντύνεται και γδύνεται μόνος χρησιμοποιώντας σωστά τα περισσότερα ήδη κουμπώματος.
Φωτεινή Τσιφτζή
Ειδική Παιδαγωγός
Κέντρο Ειδικών Θεραπειών Ανάπτυξη & Λόγος
Ανθοκήπων 68, 562 24 Εύοσμος Τηλ : 2310 931 904
