13+ 1 Συχνές απορίες και προβλήματα που προκύπτουν κατά το θηλασμό

Γράφει η Δρ. Ιωάννα Περικλέους, Παιδίατρος

Ο μητρικός θηλασμός δεν είναι απλά ο ιδανικός τρόπος διατροφής για το μωρό σας.

Είναι ένα ταξίδι, το ταξίδι του θηλασμού, που κάθε γυναίκα αξίζει να το βιώσει εφόσον βέβαια το επιθυμεί και η ίδια.

Στο υπέροχο αυτό ταξίδι ενδέχεται να κυλήσουν όλα ομαλά. Κάποιες άλλες φορές ενδέχεται να προκύψουν προβλήματα και δυσκολίες που θα κάνουν το ταξίδι αυτό να μοιάζει κουραστικό, δύσκολο ίσως και ανέφικτο. Στην πραγματικότητα όμως τα προβλήματα κατά τη διάρκεια του θηλασμού μπορούν να επιλυθούν όταν υπάρχει σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη. Στη συνέχεια αυτού του άρθρου θα αναφερθούν μερικά από τα εμπόδια και απορίες που συναντούν οι θηλάζουσες και που κάποιες φορές αποτελούν απειλή για το θηλασμό.

Υπάρχει περίπτωση να μην έχω αρκετό γάλα;

Η πραγματική ανεπάρκεια γάλακτος είναι πολύ σπάνια και οφείλεται σε οργανικά αίτια όπως ορμονική δυσλειτουργία και υποπλασία μαστικού αδένα. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η κάθε γυναίκα μπορεί να θηλάσει. Ακόμα και όταν υπάρχουν δυσκολίες στο θηλασμό, όσο δύσκολο κι αν είναι το πρόβλημα υπάρχει λύση. Το στήθος είναι ένας ζωντανός αδένας, που υπακούει στις ανάγκες του μωρού σας. Παράγει στιγμιαία γάλα ανάλογα με τη ζήτηση. Βασική αρχή του θηλασμού είναι ο ερεθισμός της θηλής μετά από σωστή πρόσφυση του μωρού στο στήθος, και  πρέπει να ξεκινά όπου είναι εφικτό μέσα στην πρώτη ώρα από τον τοκετό. Επομένως, εάν ο θηλασμός ξεκινήσει σωστά και εξελίσσεται σωστά δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε αρκετό γάλα με εξαίρεση κάποια σπανιότατα οργανικά αίτια που προαναφέρθηκαν.

Τι σημαίνει σωστή πρόσφυση του μωρού στο στήθος; Πιάνει σωστά το στήθος;

Το μωρό που θηλάζει σε σωστή στάση

• • πιάνει στο στόμα του όχι μόνο τη θηλή αλλά και μεγάλο τμήμα της θηλαίας άλω.
  • τα χείλη είναι ανεστραμμένα προς τα έξω
  • η γωνία ανάμεσα στο άνω και κάτω χείλος είναι μεγάλη
  • το πηγούνι ακουμπά στο στήθος
  • η μύτη είναι ελεύθερη
  • η γωνία της κάτω γνάθου , ακριβώς κάτω από το αυτί , κινείται έντονα και αργά.
  • οι εμφανείς καταποτικές κινήσεις είναι το πιο αξιόπιστο σημείο πρόσληψης γάλακτος το οποίο τις πρώτες μέρες όμως ενδέχεται να είναι δυσδιάκριτο.

 

Πρέπει να κρατάμε το μαστό κατά το θηλασμό και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος;

 

Τα μωρά τις πιο πολλές φορές βρίσκουν μόνα τους τη θηλή και την πιάνουν σωστά χωρίς η μητέρα να κάνει καμία προσπάθεια. Σε κάποιες περιπτώσεις το χέρι της μητέρας χρειάζεται να στηρίζει το μαστό πχ εάν ο μαστός είναι πολύ βαρύς- μεγάλος, εάν το μωρό πιάνει με δυσκολία ,είναι πρόωρο , έχει νευρολογικά προβλήματα ή η μητέρα είναι πολύ άπειρη. Ο  καλύτερος τρόπος να κρατάμε το μαστό κατά το θηλασμό είναι τοποθετώντας τον αντίχειρα στο πάνω μέρος του μαστού και τα υπόλοιπα 4 δάκτυλα κάτω από αυτόν, σε απόσταση από την θηλαία άλω. (γράμμα C)

          

 

Πως καταλαβαίνω ότι το μωρό μου παίρνει αρκετό γάλα με το θηλασμό;

 

Οι περισσότερες θηλάζουσες ανησυχούν αν το μωρό χορταίνει και αν παίρνει αρκετό γάλα. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος εκτίμησης της πρόσληψης γάλακτος είναι η αξιολόγηση της τεχνικής του θηλασμού ( όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, σωστή πρόσφυση). Επιπλέον  το μωρό που σιτίζεται ικανοποιητικά είναι ζωηρό, ήρεμο και χορτάτο μετά το θηλασμό. Μετά την 4^η μέρα ζωής εμφανίζει τουλάχιστον 4-6 ουρήσεις ,καλά βρεγμένες πάνες, 1-2 κενώσεις (μετά τις 4-6 εβδομάδες η συχνότητα κενώσεων ποικίλει) και επανακτά το βάρος γέννησης του περίπου την 10^η μέρα. Στη συνέχεια λαμβάνει ενδεικτικά βάρος περίπου 20-30 γρ την  ημέρα για τον πρώτο μήνα .  Αν έχετε αμφιβολία ο παιδίατρος σας πρέπει να εκτιμήσει τόσο το μωρό όσο και την τεχνική του θηλασμού. Προσοχή σε νεογνό νωθρό που κοιμάται πολλές ώρες,  δεν βρέχει αρκετές πάνες και έχει σκουρόχρωμα ούρα,  δεν εμφανίζει κενώσεις και που παρουσιάζει ικτερική χροιά!

 

Είναι απαραίτητες οι μαλάξεις στο στήθος κατά το θηλασμό;

 

Οι μαλάξεις στο στήθος είναι ιδιαίτερα σημαντικές τις πρώτες μέρες και βοηθούν το νεογνό να λάβει περισσότερο πρωτόγαλα.  Λειτουργούν  όπως  το αντανακλαστικό έκθλιψης του γάλακτος(“ κατεβαίνει το γάλα”). Έτσι συμβάλλουν στο να γίνεται πιο αποδοτικός( αύξηση της παραγωγής γάλακτος) και πιο σύντομος ο θηλασμός (αυξάνουν  τη ροή γάλακτος στο στόμα του μωρού).  Επίσης βοηθούν στο να συνεχίζεται η ροή στο στόμα του μωρού όταν αυτό πιπιλάει τη θηλή χωρίς να καταπίνει (μετατρέπει δηλαδή το μη θρεπτικό πιπίλισμα σε θρεπτικό). Επομένως οι μαλάξεις είναι μια σημαντική τεχνική στο θηλασμό που αυξάνει την παραγωγή γάλακτος. Στην περίπτωση που όλα βαίνουν καλώς στο θηλασμό, δεν είναι απαραίτητες.

 

Τι είναι το πέτρωμα των μαστών ή αλλιώς υπερφόρτωση στήθους; Πως αντιμετωπίζεται;

 

Πρόκειται για διόγκωση των μαστών συνήθως την 2^η – 5^η  μέρα μετά τον τοκετό και οφείλεται σε φλεβική και λεμφαγγειακή συμφόρηση. Είναι φυσιολογικό οι μητέρες να νιώσουν τη διόγκωση – πληρότητα των μαστών ως ένα σημείο. Η σοβαρή όμως υπερφόρτωση των μαστών χαρακτηρίζεται από πρησμένο, τεντωμένο στήθος, ερυθρότητα, θερμότητα, πόνο, πυρετό ως 38.5 και δυσκολία προσκόλλησης του μωρού στο μαστό.

Η υπερφόρτωση του μαστού αντιμετωπίζεται ως εξής:

• Αποσυμφόρηση των μαστών. Η μητέρα πρέπει να θηλάζει όσο πιο συχνά γίνεται. Αν η διόγκωση δυσκολεύει την προσκόλληση, αντλήστε λίγο γάλα με το χέρι, όχι με αντλία (επιδείνωση οιδήματος στη φάση αυτή)
• Μαλάξεις
• Αναλγητικά
• Μεταξύ των θηλασμών εφαρμόστε στο μαστό κρύα επιθέματα.
• Τα φύλλα του λάχανου( κρύα) περιέχουν χημικές ουσίες που βοηθούν να υποχωρήσει το οίδημα των μαστών

 

Σε περίπτωση μαστίτιδας πρέπει να διακόψω το θηλασμό;

 

Η μαστίτιδα είναι μία επιπλοκή του θηλασμού (φλεγμονή)  η οποία συνήθως εμφανίζεται τις πρώτες εβδομάδες , όμως μπορεί να εμφανιστεί και σε οποιαδήποτε άλλη φάση του θηλασμού. Η διαφορά από την φυσιολογική υπερφόρτωση των μαστών που συμβαίνει τις πρώτες ημέρες, είναι κυρίως η παρουσία πυρετού και συστηματικών συμπτωμάτων ( ρίγος, μυαλγίες, κακουχία)  ενώ τα τοπικά συμπτώματα στο μαστό είναι εντονότερα ( το στήθος είναι έντονα επώδυνο, σκληρό, θερμό και εξέρυθρο). Στη περίπτωση λοιπόν που έχετε μαστίτιδα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να διακόψετε το θηλασμό .

Η μαστίτιδα αντιμετωπίζεται ως εξής:

• • Αποσυμφόρηση των μαστών- απομάκρυνση του γάλακτος. Η μητέρα πρέπει να θηλάζει όσο πιο συχνά γίνεται και σε διαφορετικές στάσεις (καλύτερη παροχέτευση από όλες τις περιοχές του μαστού) . Αν η διόγκωση δυσκολεύει την προσκόλληση, αντλήστε λίγο γάλα πριν το θηλασμό. επίσης πριν να θηλάσετε εφαρμόστε ζεστές κομπρέσες και μαλάξεις στο στήθος (κυκλικά από την περιφέρεια προς τη θηλή)
  • Για ανακούφιση από τον πόνο εφαρμόστε κρύες κομπρέσες στο στήθος μετά το θηλασμό. Επίσης μπορείτε να λάβετε παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφένη
  • Επί ενδείξεων αντιβιοτική αγωγή συμβατή με το θηλασμό
  • Ανάπαυση

 

Πληγωμένες θηλές

Οι πληγωμένες θηλές είναι ένα από τα συχνότερα αίτια που οδηγούν τη μητέρα στην εγκατάλειψη του θηλασμού.  Εμφανίζεται τις πρώτες μέρες και οφείλεται κυρίως στη λανθασμένη τεχνική θηλασμού. Με απλά λόγια το μωρό δεν πιάνει σωστά  το στήθος είτε γιατί η μητέρα διδάσκεται λανθασμένη τεχνική θηλασμού, είτε γιατί το μωρό εμφανίζει σύγχυση θηλών ( του  δόθηκε μπιμπερό ή πιπίλα), είτε γιατί έχει αδύναμες θηλαστικές κινήσεις ( πχ πρόωρο ή χαμηλού βάρους νεογνό), είτε γιατί έχει πεινάσει πολύ ( εκνευρισμός, καθυστερημένο σημείο πείνας του νεογνού) και το στήθος είναι υπερφορτωμένο (σπάργωμα) λόγω των μη συχνών θηλασμών. Σπανιότερα οι πληγωμένες θηλές μπορεί να οφείλονται σε καταστάσεις όπως βραχύς χαλινός γλώσσας, μικρογναθία, μυκητίαση κτλ. Επομένως εάν έχετε πληγωμένες θηλές μην εγκαταλείψετε το θηλασμό αλλά :

• • • Ζητήστε βοήθεια από κάποιο έμπειρο και φιλικό στο θηλασμό Παιδίατρο ο οποίος θα εκτιμήσει την τεχνική θηλασμού και θα σας βοηθήσει να τη βελτιώσετε. Παράλληλα θα αποκλείσει άλλα αίτια που μπορεί να προκαλούν πληγωμένες και επώδυνες θηλές όπως βραχύς χαλινός γλώσσας ή μυκητίαση.
    • Αποφύγετε στενά ρούχα και στηθόδεσμο
    • Αποφύγετε το συχνό πλύσιμο θηλών
    • Μετά το θηλασμό επαλείψτε τη θηλή με λίγο μητρικό γάλα από το στήθος σας ή ειδικές κρέμες λανολίνης . Έπειτα αφήστε τις θηλές εκτεθειμένες στον αέρα.
    • Παυσίπονα ή αντιφλεγμονώδη. Αντιμυκητιασική αγωγή επί ενδείξεων.
    • Σε πολύ βαριές καταστάσεις μπορεί να χρειαστεί παροδική διακοπή του θηλασμού από το πληγωμένο στήθος (συνεχίζεται ο θηλασμός από το άλλο στήθος και η άντληση από το πληγωμένο)

H ποσότητα γάλακτος που αντλώ είναι ενδεικτική της ποσότητας γάλακτος που έχω;

 

Η απάντηση είναι όχι! Πολλές  θηλάζουσες με επαρκή ποσότητα γάλακτος αντλούν μικρές ποσότητες γάλακτος με αντλία. Επομένως δεν αντλούμε γάλα για να δούμε πόσο έχουμε! Αντλήσεις γάλακτος συστήνονται σε περιπτώσεις όπως ανάγκη για αύξηση της γαλακτοπαραγωγής,  σε ανάγκη χορήγησης συμπληρώματος μητρικού γάλακτος ( πχ νεογνό με ίκτερο και σοβαρή αφυδάτωση), όταν θα ετοιμάζουμε την τράπεζα γάλακτος για το μωρό κτλ. Σε καμία περίπτωση όμως δεν αντλούμε γάλα για να υπολογίσουμε πόσο έχουμε.

 

Το μωρό είναι συνεχώς κολλημένο στο στήθος, αυτό σημαίνει ότι δεν χορταίνει;

 

Σε καμία περίπτωση αυτό δεν ισχύει. Είναι φυσιολογικό τις πρώτες μέρες το μωρό σας να περνά τις περισσότερες ώρες στο στήθος ( ως και 18 ώρες την ημέρα). Αυτή η συνεχής διέγερση του μαστού είναι που συντελεί στην αύξηση και εδραίωση της  παραγωγής του γάλακτος . Επιπλέον αυτή η συνεχής επαφή είναι ο τρόπος για να συνεχιστεί η συναισθηματική και σωματική αλληλεπίδραση που υπήρχε κατά την εγκυμοσύνη.

Επιπλέον , προσκόλληση στο στήθος και αύξηση των ωρών θηλασμού μπορεί να παρατηρηθεί και μετά την εδραίωση του θηλασμού σε μεγαλύτερα βρέφη. Συνήθως οφείλεται σε αναπτυξιακό άλμα. Με απλά λόγια το μωρό προσκολλάται στο στήθος για να αυξήσει περαιτέρω την γαλακτοπαραγωγή (  έχει μεγαλύτερες ανάγκες ) αλλά και για να βρει την ασφάλεια και γαλήνη που χρειάζεται σε αυτήν την περίοδο των αναπτυξιακών αλλαγών που το αναστατώνουν.

 

Το στήθος μου δεν είναι πια πρησμένο- γεμάτο. Μήπως έχει μειωθεί η παραγωγή μου;

 

Η απάντηση είναι όχι. Είναι απόλυτα φυσιολογικό μετά τις πρώτες μέρες θηλασμού οι γυναίκες να μην νιώθουν πλέον το στήθος γεμάτο πριν από κάθε θηλασμό. Μην ανησυχείτε , ο μαστός και το σώμα σας προσαρμόζεται στις ανάγκες του μωρού σας. Ο μαστός δεν είναι αποθήκη γάλακτος, αλλά ‘’εργοστάσιο’’ παραγωγής!

 

Ποια διατροφή πρέπει να ακολουθεί η θηλάζουσα; Θηλασμός σημαίνει περιορισμός ;

 

 Κατά τη διάρκεια του θηλασμού η μητέρα μπορεί να τρώει τα πάντα! Τόσο απλό! Δεν αποκλείουμε τροφές από τη διατροφή της θηλάζουσας προκαταβολικά. Επομένως οι θηλάζουσες πρέπει να τρώνε απ’ όλες τις κατηγορίες τροφών  (γαλακτοκομικά , κρέας, ψάρι, φρούτα, λαχανικά, αυγά, ξηροί καρποί κτλ). Προσοχή στην πρόσληψη καφεΐνης (καφές, τσάι, σοκολάτες) ενδέχεται να προκαλέσει αϋπνία, ευερεθιστότητα, κολικούς αν γίνεται κατάχρηση. Πρακτικά επιτρέπονται 2 καφέδες τη μέρα και προτιμήστε να μη θηλάσετε στο επόμενο δίωρο. Όσον αφορά το αλκοόλ επιτρέπεται περιστασιακά, ,προτιμήστε όμως να μη θηλάσετε στο επόμενο δίωρο. Όσον αφορά το κάπνισμα ιδανικά πρέπει να αποφεύγεται κατά το θηλασμό. Παρόλα αυτά αν η μητέρα δεν θα θηλάσει  λόγω αδυναμίας διακοπής καπνίσματος, συμβουλεύουμε τη μητέρα να καπνίσει μετά το γεύμα του μωρού , να μη θηλάσει για τις επόμενες 2 ώρες,  κάπνισμα σε ξεχωριστό χώρο, πλύσιμο χεριών, στόματος, συχνό πλύσιμο ρούχων κτλ. Πρακτικά τα οφέλη από το θηλασμό είναι πολύ περισσότερα ακόμα και αν η μητέρα είναι μέτρια καπνίστρια σε σχέση με τον καθόλου θηλασμό.

 

Είμαι κρυωμένη (πχ έχω πυρετό, βήχα, διάρροιες, εμετούς) μπορώ να θηλάσω ή θα κολλήσω το μωρό;

 

Σε μια τέτοια περίπτωση ασφαλώς και επιτρέπεται ο θηλασμός. Διαμέσου του μητρικού γάλακτος το μωρό σας θα λάβει  τα αντισώματα που παράξατε εσείς ως απάντηση στην λοίμωξη και έτσι θα μπορεί πιο εύκολα να αντιμετωπίσει την ενδεχόμενη λοίμωξή του. Αυτά που πρέπει να προσέξει η θηλάζουσα είναι να λάβει τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής για μείωση της πιθανότητας μετάδοσης της λοίμωξης πχ  πλύσιμο χεριών προ επαφής με το βρέφος, να φοράει μασκούλα κατά το θηλασμό και γενικά κατά τη στενή επαφή με το βρέφος.  Επίσης προσοχή στα φάρμακα που θα λάβει η θηλάζουσα να είναι συμβατά με το θηλασμό .

 

Μπορώ να δίνω συμπλήρωμα με φόρμουλα 1-2 φορές τη μέρα παράλληλα με το θηλασμό ή όταν θα λείπω από το σπίτι;

 

Η χορήγηση συμπληρώματος με φόρμουλα  (τροποποιημένο γάλα αγελάδας για βρέφη) δεν είναι τόσο απλό όσο πολλοί νομίζουν. Μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στο θηλασμό όπως:

• • • Σύγχυση θηλών ( ο τρόπος σίτισης με μπιμπερό διαφέρει από τον τρόπο θηλασμού και αρκετά μωρά μπερδεύονται με αποτέλεσμα μετά τη χρήση μπιμπερό να δυσκολεύονται να θηλάσουν)
    • Μείωση της παραγωγής γάλακτος και σταδιακή διακοπή του θηλασμού

Με τη χρήση συμπληρώματος φόρμουλας μπαίνετε σε ένα φαύλο κύκλο όπου πλέον γίνεται απαραίτητη η χορήγηση του καθημερινά,  μιας και το στήθος σας παύει να παράγει αυτή την ποσότητα του γάλακτος που καλύπτεται εξωγενώς με το συμπλήρωμα. Έτσι έχουμε μείωση γαλακτοπαραγωγής και σταδιακό αποθηλασμό.

Επομένως αποφύγετε να μπείτε σε περιπέτειες!

Σε περίπτωση αποχωρισμού από το μωρό σας και ανάγκης για κάλυψη γευμάτων, το ιδανικό θα ήταν να έχετε αντλημένο μητρικό γάλα το οποίο θα χορηγηθεί με σύριγγα ή κύπελλο.

          

Τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω πως κάθε πρόβλημα που μπορεί να παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια του θηλασμού έχει τη λύση του. Μπορεί να χρειαστεί επιμονή και πολλή προσπάθεια κάποιες φορές. Όμως,  να έχετε στο νου σας πως τόσο εσείς όσο και το μωρό σας αξίζετε να ζήσετε το ταξίδι του θηλασμού, για όσο εσείς και το μωρό σας θελήσετε, ανεπηρέαστοι από τεχνικές και αντιλήψεις που θα σας οδηγήσουν σε βίαιο και πρόωρο αποθηλασμό.

Δρ. Ιωάννα Περικλέους M.D

Παιδίατρος