Γράφει ο Στέλιος Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC, Παιδίατρος – Σύμβουλος Γαλουχίας
Συνεχόμενος ύπνος το βράδυ
Παρακολουθώ πρωτότοκο μητέρα από προγεννητική επίσκεψη και δόθε. Με κάποια εμπόδια κλασσικά στο μαιευτήριο αλλά με γνώση και υποστήριξη καταφέρνει αποκλειστικό θηλασμό όταν φτάνει στο σπίτι. Στους 2 μήνες το μωρό έχει πάει καλά, με βάρος 4300γρ. Στον μηνιαίο επανέλεγχο των 3 μηνών, το μωρό φαίνεται μίζερο.
Η μητέρα αναφέρει ότι θηλάζει αποκλειστικά, κάθε 2 ώρες περίπου την ημέρα, αλλά τη νύχτα το μωρό κοιμάται στο δωμάτιό του για 10 ώρες. Σε ερώτηση μήπως ξυπνάει πεινασμένο αλλά δεν το καταλαβαίνει, μου απαντά όχι, δεν το ακούει καθόλου τη νύχτα. Το μωρό στην κλινική εξέταση δεν έχει σημεία παθολογικής νόσου. Η τοποθέτηση στο στήθος και η σύλληψη του μαστού είναι καλή, ενώ η μητέρα έχει σημάδια καλής παραγωγής γάλακτος. Το μωρό έχει βάρος 4600γρ στους 3 μήνες. Αποφασίζουμε πλάνο επαναγαλακτισμού. Συμφωνούμε στα εξής:
- Να κάνει μαλάξεις στο στήθος κατά το θηλασμό, όταν το μωρό σταματάει να καταπίνει και αρχίζει να κάνει “ραχάτι” στο στήθος, κάνοντας μη θρεπτικό πιπίλισμα.
- Να σταματήσει την πιπίλα και να ενθαρρύνει θηλασμό πιο νωρίς από τις 2 ώρες.
- Να κάνει ασφαλές co-sleeping ώστε να αντιλαμβάνεται καλύτερα τα σημάδια πείνας του μωρού τη νύχτα.
- Να κάνει 3 αντλήσεις την ημέρα ταυτόχρονες από τις δύο πλευρές με νοσοκομειακό θήλαστρο για 2 εβδομάδες. Ταυτόχρονα με τις αντλήσεις, βοηθός να δίνει το αντλημένο γάλα της μαμάς στο μωρό με μπιμπερό 3 φορές το 24ωρο, όχι παραπάνω από 90ml τη φορά.
- Να γίνει επανέλεγχος σε 2 εβδομάδες
Στον επανέλεγχο, η μητέρα μου λέει ότι δεν θέλησε να κάνει co-sleeping, αλλά έβαλε ενδο-επικοινωνία στο δωμάτιο του μωρού. Διαπίστωσε ότι το μωρό τουλάχιστον 2 με 3 φορές τη νύχτα ανησυχούσε, έστριβε το κεφαλάκι, έβαζε το δάχτυλό του στο στόμα και χωρίς να κλάψει καθόλου ξανακοιμόταν. Η μαμά πλέον κάθε φορά που διαπίστωνε ότι το μωρό αυτονανουρίζεται τη νύχτα με το δάχτυλό του, το σήκωνε και το έβαζε στο στήθος. Ακολούθησε και τις υπόλοιπες οδηγίες. Το μωρό στην εξέταση ήταν σημαντικά πιο χαρούμενο και ήρεμο, με γεμάτη κοιλίτσα και μπουτάκια, και είχε πάρει 550γρ σε 2 εβδομάδες. Κόψαμε σταδιακά τις αντλήσεις και τα μπιμπερό, ώστε μετά από 10 μέρες έμεινε ο αποκλειστικός θηλασμός. Ο μικρός κοιμάται 6-7 ώρες συνεχόμενα τη νύχτα, αλλά με τις πρώτες κινήσεις του χεριού του προς το στόμα η μητέρα το ταίζει. Όταν ένα βρέφος θηλάζει αποκλειστικά και δεν βάζει καλό βάρος τον τελευταίο καιρό, ο επαγγελματίας υγείας χρειάζεται να κάνει πλήρη εκτίμηση για προβλήματα υγείας του παιδιού ή της μητέρας και για εκτίμηση θηλασμού, ως αίτια για την ανεπαρκή πρόσληψη βάρους. Στις περισσότερες περιπτώσεις το μόνο που χρειάζεται είναι βελτίωση της αποτελεσματικότητας του θηλασμού (πιθανές επιλογές ανά περίπτωση: όχι ωράριο, με τα πρώτα σημάδια πείνας, σωστή τοποθέτηση και σύλληψη, μαλάξεις κατά τον θηλασμό, ύπνος κοντά στους γονείς, αγκαλιά δέρμα με δέρμα, αλλαγές στήθους στο γεύμα, ξύπνημα το βράδυ). Σε άλλες περιπτώσεις παροδικό πλάνο αύξησης του μητρικού γάλακτος με γαλακταγωγά και αντλήσεις μπορεί να λειτουργήσει. Τέλος υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που ο θηλασμός δεν έχει να κάνει σε τίποτα με την κακή πρόσληψη βάρους, δεν θα έπρεπε να ενοχοποιείται καθόλου, και υπάρχει πρόβλημα υγείας στο μωρό ή στη μητέρα, τις περισσότερες φορές αναστρέψιμο. Η απλή κίνηση της αγκαλιάς, της εγγύτητας και του ύπνου κοντά στους γονείς μπορεί να λύσει το πρόβλημα, εκεί που κατά άλλους η πρώτη κίνηση θα ήταν να πουν στη μητέρα ότι “δεν έχει γάλα” και να δώσουν συμπλήρωμα υποκατάστατου μητρικού γάλακτος, οδηγώντας σε αποθηλασμό.
“Έμπειρη θηλάστρια”
Επισκέπτομαι στο σπίτι κοριτσάκι 10 ημερών. Γεννήθηκε με καισαρική λόγω προηγούμενων καισαρικών. Είχε αναπνευστική δυσχέρεια και παρέμεινε μακριά από τη μητέρα του για 3 μέρες και χωρίς σίτιση από το στόμα. Η μητέρα έχει θηλάσει για καιρό τα δύο άλλα παιδιά της και γνωρίζει πολλά σε σχέση με τον θηλασμό. Ξεκινάει αντλήσεις με νοσοκομειακό θήλαστρο από την πρώτη μέρα, με μαίες και γυναικολόγο να αμφισβητούν την σημασία αυτής της ενέργειας “αφού δεν έχεις γάλα ακόμα και το μωρό δεν σιτίζεται”. Η μητέρα αντλεί κάθε 3 ώρες, δίνει το γάλα να το αποθηκεύσουν αλλά της λένε ότι δεν θα το δώσουν, γιατί μπορεί να πειράξει το μωρό και πρέπει να πάρει πρώτα φόρμουλα. Η μητέρα βάζει το μωρό στο στήθος την τέταρτη μέρα. Το μωρό έχει λίγο ίκτερο και στο εξιτήριο η παιδίατρος δίνει οδηγίες για να χορηγείται και τσάι “ώστε να πέσει ο ίκτερος”. Έξι μέρες από την επιστροφή στο σπίτι το μωράκι είναι μια χαρά, τρώει καλά με αποκλειστικό θηλασμό – η μαμά δεν έδωσε τσάι – και έχει ήπιο ίκτερο χωρίς σημασία. Έχει βάλει 400 γραμμάρια βάρος σε 6 μέρες. “Αν δεν ήμουν έμπειρη θηλάστρια γιατρέ θα είχα χάσει εντελώς το παιχνίδι με αυτά που μου λέγανε. Είχα δίπλα μου μια πρωτότοκο που προσπαθούσε να θηλάσει, τη συμβούλευα, το μωρό της μια χαρά χωρίς προβλήματα αναπνοής ή κάτι άλλο. Της λέγανε για συμπλήρωμα, είμαι σίγουρη ότι δεν θα τα καταφέρει.” Το εκπληκτικό είναι ότι κάποιοι έχουν προσέγγιση – καρμπόν ανεξάρτητα από το τι βρίσκουν μπροστά τους. Λένε ακριβώς τα ίδια – για άχρηστο πύαρ, για αχρείαστες αντλήσεις, για τσάι και συμπλήρωμα και επικίνδυνο θηλασμό σε ίκτερο – , είτε μπροστά τους είναι μια σχετικά χωρίς ενημέρωση νέα και άπειρη μητέρα, που φυσικά πολύ γρήγορα θα οδηγηθεί στον “σωστό δρόμο του μπιμπερό”, είτε έχουν μπροστά τους μια έμπειρη μητέρα και ένα στήθος έμπειρο που γεμίζει γάλα από τη δεύτερη μέρα!
Tandem nursing από το πουθενά
Πρώτη φορά την είδα στο σπίτι της, με το πρώτο της αγοράκι 4 ημερών, μία ημέρα μετά την έξοδο από το μαιευτήριο. Είχε προηγηθεί καισαρική τομή για αμφισβητούμενο λόγο στις 38 εβδομάδες εγκυμοσύνης, και γέννηση βρέφους με βάρος 2500γρ. Ήθελε πολύ να θηλάσει αλλά δεν είχε κάνει κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία ή ψάξιμο από βιβλία ή διαδίκτυο. Το μωρό τριών ημερών στο μαιευτήριο είχε χάσει αρκετό βάρος, στα 2300, και είχε εμφανή ίκτερο που προς το παρόν δεν έχριζε θεραπείας. Βγήκε από το μαιευτήριο με οδηγία να δίνει τακτικά ξένο γάλα. Εκείνη στο σπίτι επέμενε να προσπαθήσει αποκλειστικό θηλασμό. Στην εκτίμηση θηλασμού είχε καλά στοιχεία αλλά το μωρό ήταν πλέον αρκετά αδύναμο, έχοντας χάσει άλλα 100 γραμμάρια. Κάναμε διορθωτικές κινήσεις σε στάση, τοποθέτηση, έκανε αντλήσεις με κατάλληλο θήλαστρο και χορήγηση εξτρά του μητρικού γάλακτος με κυπελλάκι. Ο μικρός ανταποκρίθηκε μια χαρά. Θήλασε αποκλειστικά για έξι μήνες. Στην πορεία χρειάστηκε στις τακτικές επισκέψεις ρουτίνας να κατεδαφίζω κάθε φορά μύθους και αντιλήψεις που θα την οδηγούσαν σε πρόωρο αποθηλασμό – τσάγια, πιπίλα, ωράρια γευμάτων, να μην τρώει το βράδυ, να μην ανταποκρίνεται στο κλάμα του παιδιού κλπ. Έπειτα είχαμε πρόσθετες ανησυχίες με την συνέχιση του θηλασμού – φτάνει το γάλα μου, χρειάζεται εξτρά γάλα; Θηλάζει συνέχεια.. Μήπως δεν τρώει καλά; Μήπως δεν μεγαλώνει καλά; Κλπ. Στην πραγματικότητα το μωρό συνέχιζε χαρούμενο, ήρεμο, υγιέστατο και με καλή ανάπτυξη. Έπειτα ήρθε νέα εγκυμοσύνη. Τεράστιες ανησυχίες αν πρέπει ή όχι να συνεχίσει τον θηλασμό του πρώτου αγοριού, οδηγία από τον γυναικολόγο αυστηρή να σταματήσει τον θηλασμό. Στην πραγματικότητα δεν είχε καμία αντένδειξη, χωρίς ιστορικό αιμορραγιών στην εγκυμοσύνη ή πρόωρων αποβολών. Οι ανησυχίες της κάλμαραν και αποφάσισαν με τον μπαμπά να συνεχίσουν τον θηλασμό για όσο πάει και ζητάει το παιδί. Το παιδί συνέχισε να θηλάζει αρκετά συχνά – 5, 10 φορές τη μέρα – κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ήρθε η ώρα της νέας καισαρικής, με το πρώτο αγόρι 18 μηνών. Σε γνωστό μη φιλικό προς τα βρέφη μαιευτήριο της Θεσσαλονίκης. Ο μικρός έκλαιγε πολύ που αποχωριζόταν την μάνα του στο χειρουργείο. Μετά τη γέννα, περίπου στη μισή ώρα, η μαμά ρωτάει πότε θα την πάνε στο δωμάτιο και της λένε σε 2 ώρες. «Έβαλα τις φωνές γιατρέ. Τους είπα να με κατεβάσουν αμέσως και σε 10 λεπτά να έχω το μωρό στην αγκαλιά μου». Έτσι και έγινε, το δεύτερο άρχισε να θηλάζει. Οι γονείς πλήρωσαν δίκλινο δωμάτιο χωρίς δυνατότητα συνδιαμονής. Στο μεταξύ, η μαμά έκλαιγε και την ρώτησαν γιατί. «Δεν κλαίω για αυτό εδώ, κλαίω για τον μεγάλο που με ζητάει». Οι υπεύθυνοι έκαναν παραχώρηση και της βρήκαν ένα άδειο δίκλινο, όπου η μαμά έφερε το μεγαλύτερο αγόρι. Πέρασε έτσι σχεδόν ένα 24ωρο με τα δύο μωρά στο δίκλινο και τη μαμά να θηλάζει και τα δύο. Στο μεταξύ απέρριπτε οδηγίες μαιών που της έλεγαν να θηλάζει 15 λεπτά από το ένα στήθος και 15 από το άλλο. Άλλος επαγγελματίας υγείας της είπε να καθαρίζει το στήθος με σαπούνι, ενώ ένας παιδίατρος απόρησε και την κατηγόρησε που θηλάζοντας και τα δύο μέσα στο μαιευτήριο κάνει κακό και στον εαυτό της και στα δύο. Εκείνη συνέχισε απτόητη. Στην εκτίμηση στο σπίτι το μωρό ήταν μια χαρά, θήλαζε από την αρχή αποτελεσματικά, κατάπινε συνεχόμενα, ένα στήθος ανά γεύμα. Ο μεγάλος επέστρεψε για το επόμενο δίμηνο δυναμικά στο στήθος, βλέποντας το μικρό. Πήρε μια ακόμα πολύ γερή δόση από αντισώματα κα κύτταρα άμυνας. Η μαμά είχε προτεραιότητα το νεογέννητο και το έβαζε στο στήθος με τα σημάδια πείνας του. Ο μεγάλος κάποιες φορές απασχολούνταν από τον πατέρα του και ο θηλασμός σε κάποιες περιπτώσεις έμπαινε σε διαπραγμάτευση, καθυστερούσε για να δοθεί προτεραιότητα στο νεογέννητο. Τους είδα δύο μήνες μετά την γέννηση του δεύτερου. Το μωρό ήταν 5200 γραμμάρια με βάρος γέννησης 2800γρ, ήρεμο και έξυπνο. Ο μεγάλος υγιέστατος και με έκρηξη λόγου. Είδα μπροστά μου μια γεμάτη, ΠΟΛΥ δεμένη οικογένεια.
Το πολύ μεγάλο μωρό
Ο γιατρός της της έλεγε ότι το μωρό είναι πολύ μεγάλο στην κοιλιά και την προγραμμάτιζε για καισαρική τομή στο τέλος της 37ης εβδομάδας κύησης. Άλλαξε γιατρό, που της είπε να περιμένει να γεννήσει φυσιολογικά. Στις 39 εβδομάδες ξεκίνησαν οι πόνοι, και μετά από 15 ώρες γέννησε φυσιολογικά ένα υγιέστατο αγοράκι βάρους 3400γραμμαρίων. Με τη μαία που συνεργάζεται με την γιατρό που την ξεγέννησε, έβαλε το μωρό στο στήθος αμέσως με τη γέννηση. Την καθοδήγησε σε σωστή τοποθέτηση και στάση. Ακολούθησαν δύο μέρες με αποκλειστικό θηλασμό στο μαιευτήριο με τα πρώτα σημάδια πείνας του μωρού σε συνδιαμονή με τη μητέρα. Το στήθος γέμισε έγκαιρα στην Τρίτη μέρα, δεν είχε έντονο σπάργωμα, δεν πληγών ήλθαν σοβαρά η θηλές της. 2 μέρες μετά το εξιτήριο από το μαιευτήριο έγινε πλήρης εκτίμηση θηλασμού στο σπίτι από την ίδια μαία. Το μωρό είναι ενός μηνός και θηλάζει αποτελεσματικά και αποκλειστικά, έχοντας πάρει 1 μισή κιλό σε βάρος. Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός.. Φαντάζομαι το ίδιο μωρό να βγαίνει από καισαρική στις 38 εβδομάδες, να μην πιάνει το στήθος σωστά, να μην θηλάζει την πρώτη ώρα, να απομακρύνεται τις πρώτες μέρες από τη μαμά και να παίρνει μπουκάλια, άρα πληγωμένες θηλές, άρα σπαργώματα και μαστίτιδες, άρα οδηγίες για περιορισμούς θηλασμών, συμπληρώματα και ψευδοθηλές, και άρα φαύλοι κύκλοι ολοένα χειρότερων προβλημάτων που οδηγούν στον αποθηλασμό. Τις κρίσιμες στιγμές κάντε την κατάλληλη ενημέρωση, πάρτε τις κατάλληλες αποφάσεις, επιλέξτε έγκαιρα, έγκυρα και κατάλληλα. Αυτα σε ατομικό επίπεδο για κάθε έγκυο, γιατί σε συλλογικό επίπεδο δημόσιας υγείας είναι ανεπίτρεπτο η πολιτεία και το σύστημα υγείας να μην διεκδικεί για ΚΆΘΕ εγκυμοσύνη σε αυτήν την χώρα την καλύτερη δυνατή και ποιοτικότερη περιγεννητική φροντίδα υγείας. Και όχι η ποιότητα της φροντίδας να εξαρτάται από το κίνητρο της κάθε οικογένειας, την τόλμη να ψάχνουν κάθε στιγμή το καλύτερο, αυτό που αξίζει στο παιδί τους. Και όχι η ποιότητα της φροντίδας να εξαρτάται από την τύχη του να βρουν οι γονείς την κατάλληλη ενημέρωση την κατάλληλη στιγμή, τους κατάλληλους επαγγελματίες υγείας, τα κατάλληλα μαιευτήρια. Και όχι η κατάλληλη φροντίδα να εξαρτάται από το κατά πόσο οι γονείς έχουν τα χρήματα να ψάξουν τους κατάλληλους ιδιώτες..
Η ήπια προσέγγιση
Μερικές φορές μια ήπια προσέγγιση είναι αρκετή, και να δίνεις χρόνο.. Είδα αυτή την μητέρα πρώτη φορά στις 30 μέρες του μωρού της. Έδινε μετά από κάθε θηλασμό “συμπλήρωμα” ξένου γάλακτος κατ εντολή άλλων, είχε κάνει την συνήθη κακή αρχή στο μαιευτήριο με μπουκάλια, κακή τοποθέτηση στο στήθος, ωράρια και ψευδοθηλές χωρίς λόγο. Αλλά εκ των υστέρων είχε αρχίσει να ενημερώνεται και ήθελε να θηλάσει αποκλειστικά. Στην εκτίμηση θηλασμού στις 30 μέρες διορθώσαμε την τοποθέτηση, διορθώσαμε αντιλήψεις για ωράρια κλπ, μάθαμε τι σημαίνει κατάποση του παιδιού στο στήθος και συζητήσαμε τις επιλογές για αύξηση της παραγωγής της μητέρας σε γάλα. Το μωρό ήταν ήδη σε συχνή ανησυχία κολικών, πράγμα που σε αυτήν την ηλικία κάνει για μια άπειρη μητέρα ακόμα πιο δύσκολη την ανάγνωση των σημαδιών πείνας και κορεσμού του μωρού και την προσπάθεια για επαναγαλακτισμό (για αυτό η φύση προβλέπει η εγκατάσταση του θηλασμού να γίνεται τις πρώτες μέρες και κρίσιμες εβδομάδες από την γέννηση και όχι αργότερα να τρέχεις και να μην φτάνεις – σε απάντηση της συχνής ρήσης στα μαιευτήρια “ας πάρει μπουκάλια τώρα, θα θηλάσει στο σπίτι”). Τελικά η μητέρα, με κάποια σημάδια επιλόχειας κατάθλιψης κιόλας, δεν αποφάσισε στην πρώτη επίσκεψη τίποτε ριζικό (ούτε άμεση διακοπή των μπιμπερό, ούτε θήλαστρα, ούτε “συμπλήρωμα” χωρίς μπιμπερό), μόνο να προσπαθήσει να κόψει τις ψευδοθηλές, να θηλάζει κατά απαίτηση και με πιο αποτελεσματικό τρόπο, και να μην δίνει μπουκάλι με ξένο μετά από κάθε θηλασμό. Τους είδα ξανά στους 2 μήνες, με το μωρό μια χαρά σε εξέταση και αύξηση, και την μητέρα να έχει ξεμπερδέψει με τις ψευδοθηλές. Έδινε ακόμα μπιμπερό με ξένο γάλα περίπου 250ml το 24ωρο, αλλά ήταν εμφανές ότι το μωρό έβαζε μια χαρά βάρος από τον θηλασμό και όχι από το ξένο, και ότι η παραμονή του ξένου ήταν περισσότερο θέμα ψυχολογικό (συμβαίνει πολλές φορές αυτό, ιδιαίτερα σε αυτήν την ηλικία των 20 ημερών με 2 1/2 μηνών, ηλικία της ανησυχίας και του κλάματος, γιατί η μητέρα νιώθει ότι με το μπιμπερό το μωρό “ηρεμεί” περισσότερο, ενώ η διακοπή του της φαίνεται βουνό γιατί πιθανόν το μωρό να είναι πιο ανήσυχο και να ζητάει πιο συχνά τάισμα). Βλέποντας τις διαθέσεις της μητέρας δεν επέμεινα σε πιο δραστικές λύσεις, απλά της είπα “όταν νιώθετε έτοιμη και ανάλογα με το παιδί προσπαθήστε να κόψετε και το υπόλοιπο συμπλήρωμα που δίνετε”. Ένα μήνα αργότερα, στους τρεις, όταν ξαναείδα την δυάδα, το μωρό θήλαζε αποκλειστικά. Τα μπουκάλια είχαν σταματήσει μια εβδομάδα μετά την επίσκεψη στους 2 μήνες. Η μητέρα φαινόταν πιο ευχαριστημένη, με περισσότερη αυτοπεποίθηση. Προφανώς οι κολικοί του μωρού υποχώρησαν, έγινε περισσότερο “άνθρωπος” με αλληλεπίδραση και χαμόγελα και διακριτά σημάδια, η μητέρα ίσως σταδιακά καταπολέμησε με επιτυχία τα αρνητικά συναισθήματα, ή σταδιακά ενημερώθηκε ακόμα περισσότερο και συνειδητοποίησε κάποια πράγματα. Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα ήταν σε ένα μήνα με αποκλειστικό θηλασμό το μωρό να έχει πάρει 1300 γραμμάρια και 4 πόντους σε ύψος! Τι μας διδάσκει αυτή η περίπτωση; 1) Ότι δυστυχώς ή ευτυχώς, κάθε δυάδα είναι διαφορετική και μοναδική και δεν υπάρχει μια μαζική συνταγή, ένας μόνο τρόπος που λειτουργεί σε όλους για το πως να κοπεί συμπλήρωμα και μπουκάλια και το πως να αυξηθεί το γάλα της μαμάς. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ο επαγγελματίας υγείας να καταλαβαίνει την συγκεκριμένη κάθε στιγμή μέχρι που μπορεί να φτάσει μια μητέρα και μια οικογένεια, τι μπορεί ρεαλιστικά να πετύχει. Να έχει επίσης κατά νου ότι δεν πρέπει να έχουμε μια μαζική προσέγγιση στο θέμα “ή όλα ή τίποτα”, γιατί αυτή μπορεί σε κάποιες μητέρες σε κάποιες περιστάσεις να μοιάζει επιθετική και να οδηγεί σε χειρότερα αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα σε πλήρες ξένο γάλα και εγκατάλειψη έστω και λίγου θηλασμού. Πολλές φορές χρειάζεται χρόνος για περισσότερη ενημέρωση, παρακολούθηση και συνειδητοποίηση. 2) Πρέπει να διαβάζει κανείς την ψυχολογία της μητέρας την συγκεκριμένη στιγμή. Πολύ συχνά μαζί τους κολικούς του βρέφους, στην ίδια χρονική περίοδο υπάρχει και η άσχημη ψυχολογία της μητέρας, και χρειάζεται προσέγγιση ώστε να βγουν και οι δύο ομαλά από αυτό το παροδικό στάδιο. Συχνά το μόνο που χρειάζεται να τεθεί ως στόχος είναι να συνεχιστεί έστω και μερικός θηλασμός, το μωρό να συνεχίσει να μπαίνει στο στήθος, οπότε σε δεύτερο χρόνο, μετά τους 2 μήνες συνήθως που μαμά και παιδί ηρεμούν, να κυνηγήσουν υψηλότερους στόχους για αποκλειστικό θηλασμό. Δυστυχώς σε μια επίσκεψη παιδιατρική και συμβουλευτικής γαλουχίας που είναι αδύνατο να είναι λεπτομερής στον ψυχολογικό τομέα, γιατί δεν μπορεί να κρατήσει 2 ώρες, διαβάζουμε ως σύμβουλοι λανθασμένα τις υποκείμενες καταστάσεις της μητέρας και της οικογένειας και η προσέγγισή μας αποδεικνύεται λανθασμένη. Σε παρόμοια ιστορία μου έχουν συμβεί αρνητικές εκβάσεις, δηλαδή να μην προτείνω σε πρώτη φάση δραστικές αλλαγές αλλά παρακολούθηση, η μητέρα έπειτα να αγχώνεται στο σπίτι, να εγκαταλείπει μόνη της τον θηλασμό, ή να πηγαίνει σε άλλον παιδίατρο που να της λέει ότι το μωρό δεν βάζει βάρος και χρειάζεται περισσότερο ξένο και εκείνη να εγκαταλείπει πλήρως τον θηλασμό, ή πάλι να αγχώνεται και να πηγαίνει σύντομα σε άλλον σύμβουλο που να της λέει αντλήσεις με θήλαστρο κάθε 3 ώρες και πιο επιθετικές προσεγγίσεις.
Η Μεγάλη Αγκαλιά
Επισκέπτομαι στο σπίτι του νεογέννητο στην 4η μέρα της ζωής του. Έχει μία μεγαλύτερη αδερφή τριών ετών, που συνεχίζει να θηλάζει. Ο θηλασμός συνεχίστηκε ελεύθερα σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στην μητέρα έσπασαν τα νερά στις 36 εβδομάδες και κάτι, με μη τακτικές συσπάσεις. Η υποστηρικτική στον φυσιολογικό τοκετό και στον θηλασμό μαιευτήρας περίμενε 13 ώρες για να εξελιχθεί ο τοκετός, έπειτα συζήτησαν και συμφώνησαν να μπει λίγη ωκυτοκίνη για να δοθεί ώθηση. Πράγματι, σε μία ώρα το βιαστικό μωρό είχε γεννηθεί. Το μωρό γεννήθηκε 2300γραμμάρια, ζωηρό και υγιές. Με καθοδήγηση γυναικολόγου και υποστηρικτικής στο θηλασμό μαίας, δόθηκε αμέσως στη μητέρα, και αφέθηκε στην αγκαλιά της να κάνει breast crawl κατά τις πρώτες 2 ώρες της ζωής. ΔΕΝ απομακρύνθηκε αναίτια, ΔΕΝ πλύθηκε, ΔΕΝ έγιναν άσκοπες αναρροφήσεις, ΔΕΝ μετρήθηκε ζάχαρο στο νεογέννητο πριν γίνει το πρώτο γεύμα στο στήθος της μαμάς, ΔΕΝ κρατήθηκε μακριά για τάισμα με ξένο γάλα ή τσάι όπως συχνά γίνεται χωρίς ιατρικό λόγο για μωρά που γεννιούνται λίγο πρόωρα ή/ και με μικρό βάρος γέννησης. Επίσης ΔΕΝ μπήκε με βιασύνη στο στήθος της μαμάς, αλλά αφέθηκε να κάνει το breast crawl, και αυτό σημαντικό. Στο μαιευτήριο συνέχισαν με rooming in και το μωρό κατάπινε στο στήθος ζωηρά από τη δεύτερη μέρα. Την Τρίτη μέρα επέστρεψαν στο σπίτι, όπου απο το πρωί η μητέρα είχε – έγκαιρα λόγω καλών πρακτικών – το φυσιολογικό γέμισμα του στήθους. Το νεογέννητο παρά το ότι θήλαζε αποτελεσματικά δεν μπορούσε να μαλακώσει αισθητά το στήθος της μαμάς, οπότε ανέλαβε με χαρά δράση η μεγάλη αδερφή, μαλακώνοντας εύκολα τα πρηξίματα της μαμάς της. Αυτό που είδα από κοντά ήταν η Μεγάλη Αγκαλιά. Ένα νεογέννητο τεσσάρων ημερών χωρίς σημαντικό ίκτερο, ζωηρό και με βλέμμα μωρού ενός μηνός, που είχε ήδη βάλει το βάρος γέννησης και έβαζε μπόλικο βάρος. Μία αδερφή να θηλάζει ταυτόχρονα από την άλλη πλευρά χαϊδεύοντας παράλληλα στοργικά το κεφάλι του νεογέννητου αδερφού της. Μία μαμά υπό την απόλυτη χαλάρωση της ωκυτοκίνης. Και ναι, η προσωπική μου εμπειρία είναι ότι αδέρφια σε αυτό το μεγάλο σχολείο της Μεγάλης Αγκαλιάς μαθαίνουν να φτιάχνουν βαθιές σχέσεις αγάπης, χωρίς έντονες ζήλιες, να επικοινωνούν και να δένονται ως αδέρφια και ως οικογένεια εκπληκτικά.
To άρρωστο ανίψι
Όταν ήρθε πρώτη φορά στο ιατρείο η μικρή της είχε χρονίσει. Δεν είχε καταφέρει να τη θηλάσει παρά μόνο για λίγες εβδομάδες. Άλλη μια κλασική περίπτωση κακής ενημέρωσης, αντεπιστημονικων πρακτικών στο μαιευτήριο, λανθασμενων οδηγιών από επαγγελματίες υγείας και πίεσης για μπουκάλι από τον περίγυρο και την κουλτούρα του μπιμπερο. Ήρθε καιρός νωρίς νωρίς για δεύτερο παιδί. Είχε επανειλημμένα την ίδια αγωνία οπότε την έβλεπα κατα την διάρκεια της κύησης: ‘θα καταφέρω να θηλάσω αυτή τη φορά;’ Ενημερώθηκε πολύ καλύτερα, έκανε καλύτερες επιλογές. Παρά τα εμπόδια και πάλι στο μαιευτήριο βγήκε θηλάζοντας αποκλειστικά, αλλά με πολύ πληρωμένες θηλές. Με είδε έγκαιρα στις δυο μέρες από την επιστροφή της στο σπίτι. Παρά τις πληγές στις θηλές που επέμειναν για σαράντα μερες,και παρά την έξτρα δυσκολία να έχεις στο δύσκολο πρώτο διάστημα και ενα νήπιο στο σπίτι μονη σου, με την σύμπνοια του μπαμπά τα κατάφερε. Έχει ενα υγιέστατο εύρωστο μωρακι 3 μηνών και το θηλάζει αποκλειστικά. Πριν από λίγες μέρες μου έστειλε μήνυμα:’ήθελα να σε ρωτήσω, έχω έναν ανιψιό 4 ετών που διαγνώστηκε πρόσφατα με καρκίνο, έχω ακούσει ότι το μητρικό γάλα κάνει καλό. Μπορώ να βγάζω λίγο με το θηλαστρο και να του το στέλνω; Θα μπορούσα να δίνω λίγο και στη μεγάλη μου; ‘ Απάντησα ότι είναι αξιέπαινη που το σκέφτηκε και ότι θα μπορούσε να το κάνει – αναφέροντας και τις σωστές προϋποθέσεις για να το κάνει με ασφάλεια και αποτελεσματικά και να μην θέσει σε κίνδυνο την υγεία της και το θηλασμό του μωρού της. Ένας τεράστιος όγκος μητέρων θέλουν να θηλασουν αλλά δεν τα καταφέρνουν, γιατί πέφτουν πάνω στην κυρίαρχη κουλτούρα του μπιμπερό. Οι μητέρες αυτές βιώνουν απώλεια, για κάτι πολύτιμο που δεν κατάφεραν. Είναι πολύ σημαντικό αυτές οι μητέρες να περνούν ενα ενα τα στάδια της απώλειας και να φτάνουν απέναντι. Να μην μείνουν στην άρνηση – δεν συνέβη αυτό σε μένα – στην απομυθοποίηση – και τι έγινε, τι έπαθαν τα μωρά που δεν θηλαζουν -, στην ενοχή – φταίω εγώ που δεν θηλασα- , στην αυτό μιζέρια – δεν έχω γάλα, το σώμα μου δεν μπορεί να θρέφει τα παιδιά μου. Όπως αυτή η μητέρα, να περνούν στην συνειδητοποίηση, ότι δεν φταίει το σώμα τους ή ο ‘δυσκολος’ ή ‘αδυνατος’ θηλασμος, αλλά το ποτάμι της μη υποστήριξης και κακής ενημέρωσης που ωθεί τις περισσότερες οικογένειες στο ρεύμα του μπιμπερό. Και να καταφέρνουν να θηλάσουν το δεύτερο, και να κάνουν νέα άλματα κατακτήσεων ως γονείς, γκρεμίζοντας σε κάθε παιδί και άλλες δοξασίες και άλλους μύθους, κάνοντας μία μία προσωπικές υπερβάσεις. Καμία μητέρα που θηλασε 5 χρόνια τα παιδιά της δεν το είχε φανταστεί κάν ούτε το είχε σχεδιάσει όταν ήταν είκοσι χρόνων, απλά οι κατακτήσεις έρχονται μια μία, σε στάδια. Άλλες καταφέρνουν να θηλασουν το δεύτερο παιδί, άλλες το τρίτο, άλλες φτάνουν στο σχεδόν αποκλειστικό, άλλες αποκλειστικό για τρεις μήνες, άλλες για έξι μήνες, άλλες συνεχίζουν θηλασμο για ενα χρόνο, άλλες για δυο, άλλες για πέντε, άλλες κάνουν ταντεμ, άλλες γίνονται παραμανες για συγγενικά ή άρρωστα παιδιά. Όλες κάτι γκρέμισαν από όσα λανθασμένα είχαν κατα νου πριν γεννήσουν το πρώτο τους παιδί. Αυτή είναι η ουσία του να γίνεσαι γονιός, να εξελίσσεσαι παράλληλα με την ωρίμανση των παιδιών σου, να γίνεσαι σοφότερος άνθρωπος με κάθε νέο παιδί που φέρνεις στον κόσμο, να μεγαλώνεις μαζί τους. Σε κάθε δυσκολία και απώλεια να βιώνεις όλα τα στάδια και ναβγαινεις απέναντι, πιο δυνατός, με περισσότερη γνώση. Να μην λιμναζεις, να μην καθηλώνεσαι σε εύκολους μύθους όπως ‘δεν έχω γαλα’ ή ‘ο Θηλασμός είναι πολύ δύσκολος, δεν είναι για μενα’ ή ‘και το έγινε που θηλαζουν, ποια η διαφορα’, να κάνεις συνεχώς προσωπικές υπερβάσεις και να ξεπερνάς τον παλιό σου εαυτό. Βοηθήστε τους γονείς που έχετε γύρω σας να συνειδητοποιήσουν τα πραγματικά αίτια των προβλημάτων τους, να γίνονται καλύτεροι, να μαθαίνουν από τα λάθη τους και να πηγαίνουν μπροστά. Γιατί γονιός δεν γίνεσαι όταν αποκτάς παιδί, αλλά όταν προσαρμόζεις αέναα τη ζωή σου σε κάθε φάση των παιδιών σου και όταν ωριμάζεις συνεχώς και παράλληλα με τη δική τους συνεχή αλλαγή.
O κακός o θηλασμός
Ακούστε πως στο μυαλό επαγγελματιών υγείας διαιωνίζεται η εντύπωση – αντίληψη “ο κακός o θηλασμός”.
Μητέρα δεύτερου παιδιού, το πρώτο το θήλασε για καιρό, «έμπειρη θηλάστρια». Όλα καλά στο μαιευτήριο, βάρος γέννησης τρία κιλά, στο σπίτι δεν βλέπει κάποιον από κοντά που να εκτιμά θηλασμό, θεωρεί ότι όλα θα πάνε καλά και θηλάζει αποκλειστικά. 20 ημερών παρατηρεί ότι το παιδί δεν ξυπνάει και πολύ, τρώει λίγο και πάει σε παιδίατρο που ζυγίζει το μωρό 2600, σοβαρή αφυδάτωση. Συστήνει άμεση εισαγωγή στο νοσοκομείο. Εκεί μπαίνει το μωρό σε διαδικασία πολλών εξετάσεων για να διαπιστωθεί αν έχει πρόβλημα υγείας. Της λένε να σταματήσει να βάζει το μωρό στο στήθος, και επί 5 μέρες η μητέρα αντλεί με θήλαστρο και το μωρό παίρνει μπιμπερό, «για να υπολογίσουμε την ποσότητα που τρώει μέσα στο 24ωρο και να δούμε αν βάζει βάρος». Βέβαια κανείς δεν έχει δει στο νοσοκομείο ούτε πως είναι το στήθος της μαμάς, ούτε πως είναι η σύλληψη και η τοποθέτηση στο θηλασμό, ούτε τεχνική θηλασμού να διορθωθεί.
Το μωρό πράγματι παίρνει βάρος με τα μπιμπερό, άρα αυτό συνηγορεί ότι δεν έχει πρόβλημα το μωρό αλλά ο θηλασμός. «Δεν είχες γάλα», τα συμπεράσματα των επαγγελματιών υγείας στο νοσοκομείο. Μια φορά η μητέρα είπε να το βάλει το μωρό στο στήθος που έκλαιγε μέσα στο νοσοκομείο, έρχεται μια νοσοκόμα εξαγριωμένη και της λέει «καλά δεν είπαμε ότι απαγορεύεται να το βάζεις στο στήθος; Δεν βλέπεις ότι του κάνεις κακό;» Ράκος η ψυχολογία της τριών εβδομάδων λεχώνας.
Την ίδια μέρα που παίρνει το μωρό εξιτήριο, με βάρος 3 κιλά και με οδηγίες να συνεχίσει μπιμπερό αντλήσεις αν θέλει και να μετράει πόσο τρώει το παιδί να μην ξαναμπει στο στήθος, έρχεται για πλήρη εκτίμηση πρώτη φορά στο ιατρείο.
Η μητέρα έχει μεγάλες θηλές, το μωρό δυσκολεύεται στο πιάσιμο. Σε συνδυασμό, το μωρό έχει βραχύ χαλινό γλώσσας, εξ ου και το πρόβλημα εξ’ αρχής που μια τέτοια μητέρα με εμπειρία στον θηλασμό δεν τα πήγε καλά.
Κάνουμε διορθώσεις στις τεχνικές θηλασμού και αναλυτικό εντατικό πλάνο αύξησης της παραγωγής της μητέρας σε γάλα και επαναγαλακτισμού.
Δυο εβδομάδες αργότερα, το μωρό είναι υγιέστατο, 3600γρ, στις 40 μέρες, και μετά από αντλήσεις και σύριγγες με εξτρά γάλα, η μαμά καλύτερα σε παραγωγή. Στο σημείο εκείνο συνιστώ διακοπή αντλήσεων και συμπληρωμάτων εξτρά και μόνο αποκλειστικό θηλασμό.
2 μηνών το μωρό είναι υγιέστατο, θηλάζει αποκλειστικά, η μητέρα χαρούμενη, το βάρος του μωρού 4400.
Τι κατάλαβαν από αυτό το περιστατικό γιατροί νοσοκόμες και όλοι όσοι είδαν αυτή τη δυάδα στο νοσοκομείο; Ότι καταλαβαίνουν πάντα, ότι θέλουν ή έχουν προσχηματισμένο στο μυαλό τους να καταλάβουν. Ότι το μωρό αφυδατώθηκε επικίνδυνα επειδή η μαμά του επέμενε άστοχα σε έναν κακό θηλασμό και με την υστερική της εμμονή έβλαπτε το παιδί της. Το τι έγινε μετά δε το είδαν ποτέ. Είπα στους γονείς να πάνε πίσω όποτε μπορέσουν στο νοσοκομείο και να δείξουν το παιδί τους και τι έγινε, σε όλους όσους ασχολήθηκαν εκείνες τις μέρες της νοσηλείας με αυτό, ώστε να διδαχθούν κάτι από το περιστατικό. Δεν ξέρω αν θα το κάνουν.
Ήμουν στον τέταρτο χρόνο της ειδικότητας Παιδιατρικής σε νοσοκομείο του Λονδίνου. Θυμάμαι σαν σήμερα ένα μωρό 6 ημερών να έρχεται στα επείγοντα σταφιδιασμένο, να έχει χάσει πολύ βάρος. Η μητέρα δεν μιλούσε καν αγγλικά, ήταν με βλέμμα απλανές, σε επιλόχειο κατάθλιψη. Θήλαζε αποκλειστικά. Στο μυαλό μου δεν υπήρχε ούτε εκτίμηση θηλασμού, ούτε τεχνική θηλασμού, ούτε αποτελεσματικότητα θηλασμού, ούτε εμπόδια θηλασμού, ούτε αντιμετώπιση επιλόχειας κατάθλιψης, ούτε επαναγαλακτισμός. Ήμουν και εγώ ένας παιδίατρος που βλέπει μπροστά του ένα άρρωστο βρέφος, κατηγορεί από μέσα του τη μάνα που το έφερε «σε τέτοια κατάσταση» και δίνει αμέσως οδηγίες για σίτιση με μπιμπερό ξένου γάλακτος και νοσηλεία με μετρήσεις, γραμμάρια και charts. Θυμάμαι την επόμενη μέρα στην επίσκεψη με την consultant παρουσίασα το περιστατικό περίφανος που είχα ξε-αφυδατώσει το παιδί. Ξαφνικά την ακούω να μου λέει πολύ επικριτικά: «Στέλιο, τι έκανες με αυτή τη μητέρα; Γιατί δεν τη βοήθησες να συνεχίσει τον θηλασμό, να κάνει αντλήσεις; Γιατί δεν έφερες μαία να δει πως θηλάζει;» Έπεσα από τα σύννεφα, ένιωθα τόσο σωστός..
Όσο τίποτα σχετικό δεν διδάσκεται σε νοσοκομεία και σε πανεπιστήμια, οι θηλάζουσες για τους παιδιάτρους θα συνεχίσουν να είναι κάτι περίεργες εμμονικές τρελές.
Ο θηλασμός είναι κομμάτι βασικό της παιδιατρικής. ΔΕΝ γίνεται να είσαι παιδίατρος χωρίς να γνωρίζεις θηλασμό.
Τελεία.
Στέλιος Παπαβέντσης
