Θα αναρωτιόσασταν γιατί ένα φυτό μαράθηκε αν δεν είχε νερό ή φως του ήλιου; Θα πηγαίνατε το αυτοκίνητό σας στο συνεργείο πριν να ελέγξετε ότι έχει καύσιμο στο ντεπόζιτο και αέρα στα ελαστικά του; Φυσικά όχι, οπότε γιατί ξεχνάμε τι χρειαζόμαστε για να είμαστε ευτυχισμένοι;
Μαζί με τις προφανείς «βασικές ανάγκες» για νερό, τροφή και καταφύγιο, οι άνθρωποι έχουν μια σειρά από βασικές ανάγκες που δεν είναι τόσο προφανείς αλλά εξίσου ουσιαστικές για τη συναισθηματική τους ευημερία.
Όταν ικανοποιούνται οι πρωταρχικές μας ανάγκες, «ανθίζουμε» και εξελισσόμαστε.
Αυτές οι θεμελιώδεις ανάγκες πολύ συχνά δεν αντιμετωπίζονται με την προσοχή που τους αξίζει στο σύγχρονο δυτικό πολιτισμό.
Όταν αυτές οι ανάγκες μένουν ανεκπλήρωτες για πάρα πολύ καιρό, μπορεί να υποφέρουμε από άγχος, κατάθλιψη, εθισμούς ή από κάποιο άλλο συναισθηματικό πρόβλημα. Και επειδή αυτό κλιμακώνεται με την πάροδο του χρόνου, μπορεί εύκολα να το αμελήσουμε, έχοντας σύγχυση σχετικά με το γιατί έχουμε αυτό το πρόβλημα.
Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν καν επίγνωση αυτών των αναγκών τους ή πώς επηρεάζουν την ευημερία τους. Ας δούμε ποιες είναι αυτές οι θεμελιώδεις ανθρώπινες ανάγκες.
Αν τις γνωρίζουμε και τις φροντίζουμε με υγιή τρόπο όσο περισσότερο μπορούμε, θα μπορέσουμε να μεταμορφώσουμε τη ζωή μας.
1. Η ανάγκη να δίνουμε και να παίρνουμε προσοχή με έναν ισορροπημένο τρόπο.
Η πολλή απομόνωση μπορεί να επηρεάσει δραστικά την ψυχική μας κατάσταση, τη συναισθηματική μας κατάσταση και τη συμπεριφορά μας. Όλοι χρειαζόμαστε τακτική ποιοτική επαφή με άλλους ανθρώπους.
Χρειαζόμαστε μια ισορροπημένη κοινωνική ζωή για να ανταποκριθούμε σε αυτή την ανάγκη. Οπότε είναι σκόπιμο να βρισκόμαστε με έναν φίλο μας τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Για να «φροντίσουμε» και τη σχέση, είναι καλό να δίνουμε προσοχή στο άλλο άτομο, να ακούμε τι μας λέει και να μοιράζουμε ισότιμα το χρόνο που μιλάμε για τον εαυτό μας και το χρόνο που μιλάμε για τον άλλο.
2. Η ανάγκη να δίνουμε προσοχή στη σύνδεση νου και σώματος.
Οι άνθρωποι όλο και περισσότερο αντιμετωπίζουμε τους εαυτούς μας ως μηχανές. Δουλεύουμε κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος, κοιμόμαστε πολύ λίγο, τρώμε πρόχειρο φαγητό στα γρήγορα, παραλείπουμε τη γυμναστική και τονώνουμε τον κουρασμένο οργανισμό μας με «ενεργειακά ποτά». Όμως η παραμέληση της σωστής διατροφής, του ύπνου, της ξεκούρασης και της άσκησης οδηγεί μακροπρόθεσμα σε ψυχολογικά προβλήματα και ασθένειες που προκαλούνται από το στρες.
Χρειαζόμαστε τη σωστή ισορροπία μεταξύ νου και σώματος.
Είναι καλό να πηγαίνουμε στο κρεβάτι αρκετά νωρίς ώστε να εξασφαλίζουμε 8-9 ώρες ύπνου. Να περπατάμε τακτικά ή να κάνουμε ήπια άσκηση τουλάχιστον 20 λεπτά, 2-3 φορές τη βδομάδα.
3. Η ανάγκη να έχουμε έναν σκοπό, στόχους και νόημα στη ζωή μας.
Οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη ικανότητα να εντοπίζουν, να αναλύουν και να λύνουν προβλήματα με τη φαντασία. Αν ένα άτομο στερείται την ικανοποίηση που προέρχεται από την επίτευξη στόχων ή την εκπλήρωση ενός σκοπού, τότε η φαντασία μπορεί να αρχίσει να δημιουργεί δικά της προβλήματα.
Χρειάζεται να εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση κάποιου στόχου. Αυτό επιτρέπει στη φαντασία και στην προσδοκία να υιοθετεί τη στάση της ελπίδας παρά της αποφυγής ή του φόβου.
Σκεφτείτε τα πράγματα που θέλετε να επιτύχετε. Όταν αποφασίσετε τι θέλετε να κάνετε (να ξεκινήσετε τη δική σας επιχείρηση, να γράψετε ένα βιβλίο κ.λπ.), τότε προσπαθήστε προς αυτή την κατεύθυνση.
4. Η ανάγκη να ανήκουμε σε μια κοινότητα και να συνεισφέρουμε.
Αυτή η βασική ανάγκη μας δίνει έναν λόγο ύπαρξης πέρα και πάνω από τις προσωπικές μας ανάγκες, πράγμα που έχει αποδειχθεί ότι ωφελεί το ανοσοποιητικό σύστημα, τη ψυχική υγεία και την ευτυχία. Μπορείτε για παράδειγμα να συμμετάσχετε ενεργά σε μια κοινότητα ή σύλλογο που προσφέρει έργο κοινωνικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό, φιλανθρωπικό κλπ. Μπορείτε να πάτε στο πιο κοντινό κέντρο εθελοντισμού και να δείτε σε ποια πράγματα έχετε τη δυνατότητα να συμμετέχετε. Ή να βρείτε κάτι που πιστεύετε ότι είναι λάθος στην τοπική σας κοινότητα και να αρχίσετε να μιλάτε στους ανθρώπους για το πώς θα μπορούσατε να το διορθώσετε!
Το να βοηθάς τους άλλους, βοηθάει εσένα τον ίδιο. Όλοι χρειαζόμαστε να έχουμε έναν σκοπό και να συνεισφέρουμε.
5. Η ανάγκη για πρόκληση και δημιουργικότητα.
Χωρίς την αίσθηση της προόδου και της επιτυχίας, μπορεί να νιώσουμε άχρηστοι, σα να μην υπάρχει κανένας λόγος για την ύπαρξή μας. Η πλήξη μπορεί να κάνει τη ζωή να φαίνεται επίπεδη. Πρέπει όλοι μας να «επεκτεινόμαστε».
Δοκιμάστε κάτι νέο. Εξερευνήστε. Μάθετε κάτι καινούριο. Βελτιώστε μια υπάρχουσα δεξιότητα. Σκεφτείτε ποια πράγματα απολαμβάνατε πριν γίνετε πολυάσχολοι και πάψετε να τα κάνετε. Εκπαιδευτείτε σε κάτι που δεν έχετε ξανακάνει. Ξεκινήστε ένα νέο χόμπι ή συνεχίστε ένα παλιό.
6. Η ανάγκη για οικειότητα/στενή σχέση.
Όλοι χρειαζόμαστε τουλάχιστον ένα άτομο με το οποίο μπορούμε να μοιραστούμε τις ιδέες μας, τις ελπίδες και τα όνειρά μας. Μερικοί άνθρωποι είναι σε θέση να εκπληρώσουν αυτή την ανάγκη, μιλώντας σε ένα αγαπημένο κατοικίδιο ζώο αλλά οι περισσότεροι από εμάς χρειαζόμαστε ένα μικρό κύκλο αγαπημένων και υποστηρικτικών φίλων ή/και οικογένεια.
Συναντηθείτε τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα με ένα αγαπημένο σας πρόσωπο και συζητήστε τις ελπίδες και τα όνειρά σας. Αφήστε απέξω τα συνήθη θέματα συζήτησης, όπως η εργασία, τα χρήματα ή τα παιδιά.
Αν οι κοντινοί σας άνθρωποι μένουν πολύ μακριά, μιλήστε μαζί τους στο τηλέφωνο ή μέσω Skype.
7. Η ανάγκη για έλεγχο.
Από τους ανθρώπους που αντιμετώπισαν απολύσεις ή άλλες μεγάλες δυσκολίες, όσοι είναι σε θέση να διατηρήσουν μια αίσθηση ελέγχου κάπου στη ζωή τους, τα πάνε πολύ καλύτερα. Οπότε είναι σημαντικό να έχεις μια ποικιλία ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων
Εάν όλοι γύρω σας χάνουν το μυαλό τους και πάτε να το πάθετε και σεις, ένας τρόπος για να πάρετε πίσω τον έλεγχο είναι να χαλαρώσετε και να δείτε την κατάσταση πιο αντικειμενικά. Ο εσωτερικός έλεγχος μπορεί να είναι εξίσου (αν όχι περισσότερο) σημαντικός από τον εξωτερικό έλεγχο.
Εάν κάποια πράγματα είναι έξω από το δικό σας έλεγχο και σας προκαλούν άγχος, προσπαθήστε να εστιάσετε σε αυτό που είναι υπό τον έλεγχό σας, όπως η φροντίδα της υγείας και της καλής φυσικής σας κατάστασης.
8. Η ανάγκη για κύρος/αναγνώριση.
Είναι σημαντικό να αισθανόμαστε σημαντικοί και δεν πρέπει να ντρεπόμαστε που έχουμε αυτή την επιθυμία. Το κύρος σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους και δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσω της μισθωτής εργασίας. Μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Για κάποιους μπορεί να είναι αρκετό να παίρνουν αναγνώριση για το ότι είναι καλοί γονείς, παππούδες, κόρες ή γιοί. Μεγάλο μέρος της προβληματικής συμπεριφοράς μπορεί να είναι μια παράδοξη προσπάθεια να καλύψεις αυτή την ανάγκη για αναγνώριση.
Λάβετε υπόψη ότι αν και μπορεί να νομίζετε ότι δεν έχετε κάποια αξιόλογα χαρακτηριστικά, αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας. Χρειάζεται να γίνετε περισσότερο ρεαλιστές σχετικά με την αξία σας. Αν παρόλ’ αυτά αισθάνεστε ότι δεν παίρνετε αναγνώριση, μπορείτε να ξεκινήσετε να κάνετε κάτι χρήσιμο στην τοπική σας κοινότητα.
9. Η ανάγκη για ασφάλεια και προστασία
Σε διάφορους βαθμούς, όλοι έχουμε την ανάγκη να αισθανόμαστε ασφαλείς στη ζωή.
Όταν νιώθουμε ότι το περιβάλλον μας είναι μη ασφαλές, απρόβλεπτο ή ακόμη και επικίνδυνο, τότε μπορεί να επιβαρυνθεί η ψυχική μας υγεία. Η ανάγκη αυτή επηρεάζεται από την οικονομική ασφάλεια, την υγεία, τη σωματική ασφάλεια και το πόσο καλά εκπληρώνουμε τις άλλες βασικές μας ανάγκες.
Σκεφθείτε από πού πηγάζει η έλλειψη ασφάλειας που μπορεί να έχετε. Από το περιβάλλον σας; Από ένα συγκεκριμένο πρόσωπο; Μήπως ξεκίνησε μετά από ένα τραυματικό γεγονός;
Αν είναι από το περιβάλλον σας εξετάστε μήπως μπορείτε να αλλάξετε το πού ζείτε ή εργάζεστε Αν αυτό δεν είναι εφικτό, ίσως μπορείτε να βελτιώσετε τις προσωπικές σας δεξιότητες ισχύος και τη φυσική σας κατάσταση για να νιώσετε πιο ασφαλείς.
Αν είναι από συγκεκριμένα πρόσωπα, εξετάστε αν αξίζει να νιώθετε έτσι καθημερινά με αυτούς γύρω σας ή αν θα ήσασταν καλύτερα αν κόβατε τους δεσμούς μαζί τους.
Αν έχετε υποστεί ψυχικό τραύμα, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό που έχει εκπαιδευτεί στην τραυματοθεραπεία.
Ποιος έχει το χρόνο να ικανοποιήσει πλήρως όλες αυτές τις ανάγκες;
Λοιπόν, ευτυχώς μπορούμε να φροντίσουμε τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες μας, κάνοντας μόνο μερικές σημαντικές αλλαγές στη ζωή μας. Αυτό συμβαίνει γιατί μια δραστηριότητα μπορεί να ικανοποιήσει πολλές ανάγκες.
Για παράδειγμα η κοινωνική προσφορά/φιλανθρωπικό έργο μπορεί να εκπληρώσει τις 1, 3, 4, και 5 και παράλληλα να συμβάλλει στις 6 και 7.
Το περπάτημα με έναν φίλο μπορεί να συμβάλει στις 1, 2, 3, 5 και 6.
Είναι επίσης πολύ σημαντικό να βεβαιωθείτε ότι κάθε ανάγκη σας ικανοποιείται μέσα από παραπάνω από μία δραστηριότητες.
Η απώλεια της εργασίας μπορεί να είναι πολύ αποθαρρυντική. Αλλά εάν η ανάγκη σας για κύρος ικανοποιείται από τη δουλειά σας και από την εθελοντική σας εργασία στην κοινωνία, τότε, αν χάσετε τη δουλειά σας, δεν θα νιώσετε τόσο μεγάλη συντριβή.
Η διάλυση μιας σχέσης μπορεί να είναι σκληρή. Αλλά εάν η ανάγκη σας να δίνετε και να παίρνετε προσοχή και οικειότητα προέρχεται μόνο από το σύντροφό σας, τότε μια διάλυση θα σας κάνει να νιώθετε πολύ πιο τραυματισμένοι.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων, www.psychotherapeia.net.gr
