Πόσες φορές έχουμε ακούσει αυτά τα λόγια, «Δεν είναι δικό μου λάθος, δεν φταίω εγώ. Μην κατηγορείς εμένα»; Όταν έχουμε δυσκολία στις σχέσεις μας, έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι είμαστε αθώοι και ρίχνουμε το φταίξιμο στο σύντροφό μας.
Ο Λουκάς και η Ελένη είχαν έναν έντονο καυγά και την επόμενη μέρα, όταν η Ελένη μιλούσε με έναν φίλο της, το μόνο που μπορούσε να θυμηθεί ήταν τα οδυνηρά λόγια που της είπε ο Λουκάς. Και εκείνος ένιωθε το ίδιο για την Ελένη.
Όλοι γνωρίζουμε χωρισμένα ζευγάρια που μιλούν τόσο άσχημα για τους πρώην συντρόφους τους, που φανταζόμαστε ότι είναι τέρατα. Και όταν τους συναντήσουμε, μένουμε έκπληκτοι με το πόσο φυσιολογικοί φαίνονται.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Σύμφωνα με το Θεραπευτικό μοντέλο IFS (Internal Family Systems), για να κατανοήσουμε το φαινόμενο αυτό χρειάζεται να λάβουμε υπόψη ότι το μυαλό μας αποτελείται από πολλά διαφορετικά μέρη ή υπο-προσωπικότητες. Συχνά χρησιμοποιούμε εκφράσεις όπως «Ένα μέρος του εαυτού μου θέλει να είμαι λεπτή και ένα άλλο μέρος του εαυτού μου θέλει να τρώω ό,τι βλέπω μπροστά μου». Κάποια μέρη του μυαλού μας λειτουργούν ως «προστάτες» που οργανώνουν και διαχειρίζονται τις ζωές μας και δίνουν τις μάχες μας στον εξωτερικό κόσμο. Επίσης έχουμε «εξόριστους» δηλ. ευάλωτα μέρη που κρατούν μνήμες της παιδικής μας ηλικίας και πόνο.
Εάν ο σύντροφός σας, σας κριτικάρει ή απομακρύνεται από εσάς, μπορεί να πυροδοτεί ένα ευάλωτο μέρος του πληγωμένου εσωτερικού σας παιδιού που αισθάνεται ανάξιο, ασήμαντο ή μη αγαπητό. Στη συνέχεια, ένα επικριτικό μέρος μπορεί να παρέμβει για να ρίξει το φταίξιμο στο σύντροφό σας, σε μια προσπάθεια να σας προστατεύσει από αυτά τα ανυπόφορα συναισθήματα.
Το μυαλό είναι ένα πολυεπίπεδο σύστημα. Υπάρχει ένα επίπεδο που λειτουργεί εσωτερικά, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Όταν ο σύντροφός σας, σας κατηγορεί, δεν πυροδοτεί μόνο το πληγωμένο παιδί μέσα σας αλλά και τον εσωτερικό κριτή σας που μπορεί να λέει, «Βλέπεις; Ήξερα ότι ήσουν κακιά και άχρηστη και τώρα επιβεβαιώνεται!» Έτσι, το πληγωμένο σας εσωτερικό παιδί δεν τραυματίζεται μόνο από το σύντροφό σας αλλά και από το δικό σας εσωτερικό κριτή.
Οπότε, το επικριτικό -προς το σύντροφό σας- μέρος είναι ένας «προστάτης». Όταν επικρίνει το σύντροφό σας, κατά κύριο λόγο προσπαθεί να σας προστατεύσει από επιθέσεις του δικού σας εσωτερικού κριτή. Το επικριτικό μέρος ελπίζει ότι μετατοπίζοντας το φταίξιμο στο σύντροφό σας, το πληγωμένο εσωτερικό σας παιδί θα είναι πιο ασφαλές απέναντι στον εσωτερικό κριτή.
Τα μέλη ενός ζευγαριού είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς σε διαμάχες ανάμεσα στα επικριτικά τους μέρη. Ο καθένας προσπαθεί απεγνωσμένα να προστατεύσει τον εαυτό του από το συναισθηματικό όλεθρο που προκαλεί η ενεργοποίηση ενός σκληρού εσωτερικού κριτή.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Ένας καλός τρόπος για να βγείτε από το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών είναι να κάνετε συνειδητή προσπάθεια να αναγνωρίσετε τα εσωτερικά σας μέρη και να πάρετε την ευθύνη για αυτά. Όταν προκύπτει κάτι που σας είναι δύσκολο να δείτε και να αποδεχθείτε για τον εαυτό σας, θα σας βοηθήσει να παρατηρήσετε τι πραγματικά συμβαίνει μέσα σας. Πάρτε χρόνο για να παρατηρήσετε την εσωτερική διαδικασία που λαμβάνει χώρα. Δείτε και αισθανθείτε αυτά τα διάφορα μέρη που αναδύονται και παρατηρήστε τα μέσα από την οπτική του ανώτερου εαυτού σας.
Ένα σημαντικό βήμα είναι να συνειδητοποιήσετε ότι τα διαφορετικά μέρη, το επικριτικό μέρος, το πληγωμένο παιδί, ακόμη και ο εσωτερικός κριτής, έχουν όλα θετικές προθέσεις για σας και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο που μπορούν. Έτσι θα μπορείτε να συνυπάρχετε μαζί τους με ένα στοργικό τρόπο που θα μαλακώσει την ένταση και τον πόνο τους. Όταν είστε σε θέση να το κάνετε αυτό για τον εαυτό σας, θα μπορέσετε να νιώσετε συμπόνια και προς το σύντροφό σας.
Καθώς αυτό αρχίζει να συμβαίνει, αντί να κατηγορείτε το σύντροφό σας, μπορείτε να μάθετε να είστε συνήγορος για τα μέρη σας. Μπορείτε να πείτε στο σύντροφό σας πως αισθάνεστε άσχημα για ό,τι συνέβη και να νιώσετε ένα μέρος του εαυτού σας που θέλει να σας προστατεύσει ρίχνοντας το φταίξιμο αλλού. Συνειδητοποιώντας ότι πολλοί από τους καυγάδες σας οφείλονται στο ότι πυροδοτούνται κάποια μέρη σας, μπορείτε να διευκολύνετε τις αλληλεπιδράσεις με το σύντροφό σας και να αφήσετε περιθώριο για περισσότερη κατανόηση και γλυκύτητα μεταξύ σας!
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Σωματική & Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια (ECP), Συντονίστρια Σχολών Γονέων, Επόπτρια Σωματικής Ψυχοθεραπείας,http://www.psychotherapeia.net.gr
