Γράφει ο Κυριάκος Δούλγερης, παιδίατρος
ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ
Το 2001 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε οδηγίες για «αποκλειστικό μητρικό θηλασμό έως την ηλικία των 6 μηνών και στη συνέχεια εισαγωγή θρεπτικά επαρκών συμπληρωματικών τροφών, ταυτόχρονα με διατήρηση του μητρικού θηλασμού, έως την ηλικία των 2 ετών ή και περισσότερο». Ως αποκλειστικός μητρικός θηλασμός ορίζεται η χορήγηση μόνο μητρικού γάλακτος ως τροφή ή υγρά στο βρέφος (χωρίς δηλαδή να λαμβάνουν τίποτε άλλο όπως νερό, χαμομήλι, ξένο γάλα ή τροφές).
Τα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά μεταξύ τεσσάρων και έξι μηνών καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες τους για ενέργεια και αύξηση-ανάπτυξη από το μητρικό γάλα.
Παρά το ότι υπάρχει παγκόσμια παραδοχή ότι το μητρικό γάλα είναι η άριστη πρώτη τροφή και ότι θα πρέπει να χορηγείται αποκλειστικά για τους πρώτους 6 μήνες, ο χρόνος εισαγωγής των στερεών τροφών ποικίλει ανάμεσα στις συστάσεις διαφόρων οργανώσεων υγείας. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ, οργανισμοί όπως το Υπουργείο Γεωργίας και το Αμερικάνικο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) συστήνουν την εισαγωγή στερεών τροφών μεταξύ 4 έως 6 μηνών. Η έκθεση για την εισαγωγή των συμπληρωματικών τροφών της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας και Διατροφής (ESPGHAN) συστήνει εισαγωγή τροφών όχι νωρίτερα από τις 17 εβδομάδες ζωής (4 μήνες) και όχι αργότερα από τις 26 εβδομάδες ζωής (6 μήνες).
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΟΡΟΣΗΜΑ ΓΙΑ ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ
Τα βρέφη μπορούν να λάβουν στερεά τροφή όταν είναι αναπτυξιακά έτοιμα, δηλαδή:
- Μπορούν να στηρίζουν το κεφάλι τους στη καθιστή θέση και να κάθονται με υποστήριξη.
- Μπορούν να συντονίσουν τη μάσηση και την κατάποση.
- Δέχονται την τροφή που τους δίνεται με το κουταλάκι και δε τη βγάζουν βίαια με τη γλώσσα.
- Πιάνουν διάφορα αντικείμενα και τα φέρνουν στο στόμα.
- Δείχνουν ενδιαφέρον για το φαγητό των ενηλίκων και φαίνονται ανικανοποίητα όταν σιτίζονται μόνο με γάλα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΡΟΦΩΝ ΣΤΑΔΙΑΚΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟ ΓΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑ
Οι εισαγωγές των τροφών γίνονται σταδιακά και όχι απότομα σε αριθμό γευμάτων. Ξεκινάμε την 1η εβδομάδα με ένα γεύμα την ημέρα, μετά από 10 μέρες δύο γεύματα και στο τέλος του μήνα καθιερώνουμε 3 γεύματα την ημέρα.
Οι στερεές τροφές δεν αντικαθιστούν αμέσως γεύματα γάλακτος, ούτε είναι αναμενόμενο το βρέφος να καταναλώσει εξαρχής μία πλήρη μερίδα 150 γραμμαρίων. Οι πρώτοι μήνες είναι περίοδος δοκιμής νέων γεύσεων, εκμάθησης της διαδικασίας του φαγητού και διαρκούς αύξησης της ποσότητας της τροφής. Αν το μωρό δεν φάει ένα γεύμα ή φάει λίγες μόνο κουταλιές, συμπληρώνουμε με γάλα.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΜΕΣΟ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Η ΤΟΥ ΞΕΝΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ
Αντίθετα ο θηλασμός συνεχίζεται συχνός και κατά απαίτηση του βρέφους ανάμεσα από τα γεύματα σε όλο το δεύτερο εξάμηνο της ζωής. Το ίδιο ισχύει σε μικρότερο βαθμό και για το ξένο γάλα. Εισαγωγή των τροφών δε σημαίνει ότι θα προσφέρουμε γάλα στο μωρό μόνο το πρωί και το βράδυ. Το γάλα παραμένει η κύρια τροφή για το βρέφος μέχρι τους πρώτους εννέα μήνες της ζωής.
Ο μητρικός θηλασμός όταν συνεχίζεται παράλληλα με την εισαγωγή της γλουτένης (πρωτεΐνη των δημητριακών) έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης δυσανεξίας σε αυτήν (κοιλιοκάκη).
Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΠΙΟ ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΔΕΝ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΑΛΛΕΡΓΙΩΝ
Όλα τα τρόφιμα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα, έχουν μεγάλη σημασία για την φυσιολογική ανάπτυξη και πρέπει να εισάγονται κατά το δεύτερο εξάμηνο της ζωής τους και να μην καθυστερούν αναίτια.
Σε αντίθεση με πρακτικές του παρελθόντος, όπου κάποιες πιο αλλεργιογόνες τροφές όπως το αυγό, το ψάρι ή οι ξηροί καρποί καθυστερούσαν να προστεθούν στο διαιτολόγιο, δεν υπάρχουν σήμερα στοιχεία που να πείθουν ότι καθυστερώντας την εισαγωγή δυνητικά αλλεργιογόνων τροφίμων προσφέρουμε προστασία από τις αλλεργίες.
Αντιθέτως η εισαγωγή των πιο αλλεργιογόνων τροφίμων ήδη από τον 6ο μήνα της ζωής έχει προστατευτική επίδραση στην εμφάνιση τροφικών αλλεργιών
Έγκαιρα πρέπει να εισάγεται το κρέας, τα λαχανικά, όλα τα φρούτα, το αυγό, το ψάρι και οι ξηροί καρποί καθώς περιέχουν πολύτιμα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη του βρέφους.
Το κρίσιμο παράθυρο για να επιτύχουμε εισαγωγή ποικιλίας τροφώνείναι οι ηλικίες 6 με 18 μηνών, στις οποίες το βρέφος δέχεται ευκολότερα τις τροφές όπως φρούτα και λαχανικά. Αργότερα, στην νηπιακή ηλικία, είναι συχνές οι προτιμήσεις, οι ιδιοτροπίες και η προσκόλληση στα γνωστά και αγαπημένα φαγητά.
ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΣΙΔΗΡΟΥ
Ο σίδηρος είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για τη φυσιολογική ανάπτυξη και την νευρολογική ωρίμανση των βρεφών. Η ανεπάρκεια του σιδήρου παραμένει παγκοσμίως η συχνότερη διατροφική έλλειψη στα βρέφη και τα παιδιά μικρότερα των 2 ετών.
Θα πρέπει να χορηγούνται νωρίς (στους 6 μήνες) στερεές τροφές που περιέχουν σίδηρο υψηλής βιοδιαθεσιμότητας, όπως είναι ο σίδηρος της αίμης που περιέχεται στους ζωικούς ιστούς (κρέας) σε συνδυασμό με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C που βοηθάει στην απορρόφηση του (γι’ αυτό συνδυάζουμε κρέας με λαχανικά).
Οι κυριότερες πηγές σιδήρου είναι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα αυγά, επίσης τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι) και τα όσπρια.
5 ΜΗΝΩΝ ΚΑΙ 15 ΗΜΕΡΩΝ
Για την εισαγωγή όλων των τροφών εφαρμόζουμε χρονοδιάγραμμα παρατήρησης για τυχόν αλλεργίες, δηλαδή προσθέτουμε κάθε φορά μία μόνο νέα τροφή και για τις επόμενες 3 μέρες δεν προσθέτουμε και δεύτερη νέα τροφή. (Οι προηγούμενα δοκιμασμένες τροφές δίνονται κανονικά μαζί με την καινούργια).
Η ποσότητα της νέας τροφής αυξάνεται σταδιακά (αρχικά 2-3 κουταλιές, μετά 6 κουταλιές κλπ). Αρχικά το μωρό καταναλώνει μικρές ποσότητες οπότε είναι πιθανό να χρειαστεί και γάλα μισή με μία ώρα μετά το γεύμα.
Μετά το γεύμα προσφέρουμε στο βρέφος νερό, εμφιαλωμένο ή από φίλτρο. Αν περάσει ο χρόνος της μισής με μίας ώρας από το γεύμα και το βρέφος πεινάει προσφέρουμε γάλα (όχι άλλο νερό).
Άρα στο πρώτο 15νθήμερο εισαγωγής των τροφών, εφαρμόζοντας την 3ημερη δοκιμή της κάθε νέας τροφής, μπορούμε να εισάγουμε συνολικά 5 τρόφιμα στη δίαιτα του βρέφους. Προτείνονται τα εξής :
ΠΡΩΙΝΟ : Φρουτόκρεμα
Αχλάδι, Μήλο
ΜΕΣΗΜΕΡΙΑΝΟ : Λαχανικά + Μοσχάρι
Πατάτα, Καρότο, Μοσχάρι
Στην πρώτη επαφή του βρέφους με τις στερεές τροφές αλέθουμε πάρα πολύ καλά την τροφή, ώστε ίσα που να στέκεται στο κουτάλι. Καθώς το μωρό μεγαλώνει μπορούμε να πολτοποιούμε λιγότερη ώρα την τροφή προκειμένου να εξασκηθεί στη μάσηση.
Από την έναρξη των τροφών ξεκινούμε να προσφέρουμε στο μωρό νερό, καλύτερα με εκπαιδευτικό ποτηράκι, μετά από κάθε γεύμα.
6ος ΜΗΝΑΣ
ΠΡΩΙΝΟ : Φρουτόκρεμα (3-4 φρούτα από τα παρακάτω)
Μπανάνα, Μήλο, Αχλάδι, Ροδάκινο, Βερίκοκο, Πεπόνι, Δαμάσκηνο, Αβοκάντο, Ακτινίδιο (Επιλέγω φρούτα εποχής)
+ χυμός πορτοκαλιού (μικρή ποσότητα)
+ βρασμένη βρώμη
Παράδειγμα συνδυασμών φρούτων: 1) Αχλάδι – Μπανάνα, 2) Μπανάνα – Μήλο – Αχλάδι. 3) Μήλο – Ροδάκινο – Βερίκοκο
ΜΕΣΗΜΕΡΙΑΝΟ
- Λαχανικά + Κρέας 5 φορές/εβδομάδα (3-4 λαχανικά + κρέας)
- Λαχανικά + Φακές 2 φορές/εβδομάδα (3-4 λαχανικά + φακές)
Ποσότητα κρέατος : περίπου 50 γραμμάρια ανά μερίδα
Λαχανικά : Πατάτα, Καρότο, Κολοκύθι, Μπρόκολο, Κουνουπίδι, Αρακάς, Φασολάκι, Σπανάκι, Γλυκοπατάτα, Αβοκάντο (επιλέγω κάθε φορά λαχανικά εποχής)
Παράδειγμα συνδυασμών λαχανικών: 1) Πατάτα – Καρότο – Κολοκύθι, 2) Αρακάς – Μπρόκολο – Κολοκύθι
Κρέας : Μοσχάρι (ποντίκι), Κοτόπουλο (ελευθέρας βοσκής), Αρνάκι-Κατσικάκι (μπούτι)
ΛΑΧΑΝΙΚΑ : Τα λαχανικά τα μαγειρεύουμε όσο το δυνατόν λιγότερο, είτε στον ατμό είτε σε γρήγορο βράσιμο για να μην καταστρέφονται οι βιταμίνες τους. Τις ημέρες που δεν δίνουμε κρέας, τα λαχανικά μπορούν να συνδυαστούν με φακές (τις οποίες έχουμε βράσει χωριστά) ή να προσφέρουμε και σκέτο γεύμα λαχανικών (ενισχυμένο με αρακά ή πράσινο φασολάκι).
ΛΑΧΑΝΙΚΑ + ΚΡΕΑΣ : Η αναλογία λαχανικά προς κρέας είναι 3/4 του γεύματος λαχανικά και 1/4 του γεύματος κρέας. Δηλαδή σε μία μερίδα 200 γρ αλεσμένου φαγητού περιέχονται 150 γρ λαχανικά και 50 γρ κρέας. Ωστόσο στην αρχή και μέχρι να το συνηθίσει το μωρό μπορούμε να βάλουμε λιγότερο κρέας στο γεύμα, περίπου 30 γρ. Στο τέλος προσθέτουμε μία κουταλιά του γλυκού ωμό ελαιόλαδο στο πιάτο. Για όλο το πρώτο χρόνο δεν χρησιμοποιούμε καθόλου αλάτι.
ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΟ
- Σπιτικό Ρυζάλευρο (+γάλα, +καρότο)
- Βρώμη + Φρούτο (μπανάνα, αχλάδι)
- Ζυμαρικό (αστράκι, κους κους) + ντομάτα
- Κεχρί με μητρικό γάλα
- Κινόα
ΡΥΖΑΛΕΥΡΟ : Μπορούμε να παρασκευάσουμε σπιτικό ρυζάλευρο ως εξής : προμηθευόμαστε βιολογικό ρύζι και το κονιορτοποιούμε στο μπλέντερ (όχι μούλτι). Έτσι το ρύζι παίρνει τη μορφή σκόνης. Σε ένα σκεύος βάζουμε 200ml νερό και 50gr από το άλευρο και το βράζουμε σε χαμηλή φωτιά. Ανακατεύουμε συνεχόμενα ενώ βράζει για 10 λεπτά. Αποσύρουμε από την φωτιά και ρίχνουμε 1 κουταλιά του γλυκού ελαιόλαδο. Μπορούμε να προσθέσουμε πουρέ λαχανικών (καρότο, κολοκύθα) ή και μητρικό γάλα.
ΒΡΩΜΗ + ΦΡΟΥΤΟ : Αγοράζουμε βρώμη σε μορφή νιφάδων και βάζουμε μία μικρή ποσότητα (4 κουταλιές της σούπας) να μουλιάσει στο νερό για τουλάχιστον 6 ώρες. Τις νιφάδες στη συνέχεια τις βράζουμε σε 150 γρ νερό σε χαμηλή φωτιά ανακατεύοντας συχνά ώστε να μαλακώσουν. Στη συνέχεια σουρώνουμε το νερό και αλέθουμε την βρασμένη βρώμη στο μούλτι μαζί με μπανάνα ή αχλάδι.
ΚΙΝΟΑ : Η κινόα είναι ένα δημητριακό που προέρχεται από τη Ν.Αφρική. Οι σπόροι του είναι πηγή πρωτεΐνης και πολλών βιταμινών. Δεν περιέχει γλουτένη γι’ αυτό συστήνεται και από τον 5ο μήνα στην έναρξη των στερεών τροφών. Βράζουμε σε αναλογία 1 κουταλιά της σούπας με 50 ml νερό και έτσι δημιουργείται μια κρέμα που σιγά σιγά πήζει. Στην κρέμα αυτή μπορείτε να προσθέσετε πουρέ φρούτων ή λαχανικών.
ΚΕΧΡΙ : Με παρόμοια διαδικασία με αυτή της βρώμης μπορούμε να παρασκευάσουμε κρέμα από κεχρί. Στη κρέμα αυτή ταιριάζει η προσθήκη γάλακτος.
ΣΙΔΗΡΟΣ : Όπως αναφέραμε, στους 6 μήνες ζωής το βρέφος μας έχει αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο γι’ αυτό βάζουμε εξαρχής στη δίαιτα το μοσχάρι μαζί με τα λαχανικά. Επιλέγουμε συνδυασμούς τροφών πλούσιων σε σίδηρο με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, η οποία βοηθά στην απορρόφησή του, όπως : προσθέτουμε λεμόνι στο φαγητό, μαγειρεύουμε το κρέας μαζί με πράσινα λαχανικά (σπανάκι, πιπεριά), προσθέτουμε ντομάτα στις φακές ή προσφέρουμε μικρή ποσότητα χυμού πορτοκαλιού μετά το φαγητό (μισό φλιτζανάκι του καφέ).
Τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο – γάλα και γαλακτοκομικά – μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση του σιδήρου. Αποφεύγονται οι συνδυασμοί : όσπρια με τυρί, λαχανικά με γιαούρτι, γάλα κοντά στην ώρα του μεσημεριανού.
Ένα συστατικό που παρεμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου είναι οι phytates – αναστολείς απορρόφησης που περιέχονται σε φυτικά τρόφιμα όπως τα όσπρια και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Όσπρια και δημητριακά (βρώμη) πρέπει να μαγειρεύονται με προετοιμασία με μούλιασμα για μερικές ώρες στο νερό (μαζί με λίγο χυμό λεμονιού), ώστε να μειώνεται η συγκέντρωση των phytates τα οποία αναστέλλουν την απορρόφηση του σιδήρου.
7 ΕΩΣ 9 ΜΗΝΩΝ
ΠΡΩΙΝΟ : Φρουτόκρεμα (3-4 φρούτα από τα παρακάτω)
Μπανάνα, Μήλο, Αχλάδι, Ροδάκινο, Βερίκοκο, Νεκταρίνι, Πεπόνι, Καρπούζι, Δαμάσκηνο, Αβοκάντο, Μανταρίνι, Ακτινίδιο (Επιλέγω κάθε φορά φρούτα εποχής)
+ χυμός πορτοκαλιού (μικρή ποσότητα)
+ βρασμένη βρώμη ή ξηρός καρπός (αμύγδαλο, καρύδι, φουντούκι)
+κρόκος αυγού
Προσοχή : Αν τοποθετήσουμε ξηρό καρπό χρειάζεται πολύ καλό άλεσμα και 5νθημερη παρατήρηση για τυχόν αλλεργική αντίδραση.
ΜΕΣΗΜΕΡΙΑΝΟ :
- Λαχανικά + Κρέας 5 φορές/εβδομάδα (3-4 λαχανικά + κρέας)
- Λαχανικά + Φακές 2 φορές/εβδομάδα (3-4 λαχανικά + φακές)
Λαχανικά : Πατάτα, Καρότο, Κολοκύθι, Μπρόκολο, Κουνουπίδι, Παντζάρι, Αρακάς, Φασολάκι, Σέλινο, Σπανάκι, Γλυκοπατάτα, Αβοκάντο, Ντομάτα, Πιπεριά, Κρεμμύδι, Λεμόνι (επιλέγω κάθε φορά λαχανικά εποχής)
Κρέας : Μοσχάρι (ποντίκι), Κοτόπουλο (ελευθέρας βοσκής), Αρνάκι (μπούτι), Ψάρι (μπακαλιάρος)
ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΟ :
- Βρώμη + Φρούτο (μπανάνα, αχλάδι)
- Γιαούρτι (+βρασμένη βρώμη, + φρούτο)
- Αυγό
- Τραχανάς (+ανθότυρο)
- Ζυμαρικό (κριθαράκι, αστράκι, κους κους) + ντομάτα + ανθότυρο
(πχ κριθαράκι + ντομάτα + καρότο + ανθότυρο) - Σπιτικές Κρέμες Δημητριακών : Ρυζάλευρο, Κεχρί, Κινόα
ΑΥΓΟ : Συστήνεται η κατανάλωση αυγού έως και 7 φορές την εβδομάδα. Για τον έλεγχο πιθανής αλλεργίας στο αυγό απαιτούνται 3 ημέρες δοκιμή για τον κρόκο (αρχικά 1 κουταλιά, μετά μισό και μετά ολόκληρο τον κρόκο) και 3 ημέρες δοκιμή για το ασπράδι.
Το αυγό, τουλάχιστον έως τον 9ο μήνα το προσφέρουμε σφιχτό (βράσιμο για τουλάχιστον 5 λεπτά). Μπορούμε να το πατήσουμε με το πιρούνι μαζί με λάδι και λεμόνι για να γίνει πιο κρεμώδες. Αργότερα το προσφέρουμε μελάτο. Μπορούμε τότε να το ανακατέψουμε σε πιατάκι μαζί με λίγο ψωμάκι. Μία άλλη λύση είναι να αλέθουμε έναν κρόκο αυγού μέσα στη φρουτόκρεμα.
ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ : Ανάλατο πλήρες λιπαρών γιαούρτι (πρόβειο) ως απογευματινό στο οποίο μπορούμε να ανακατέψουμε βρασμένη βρώμη και λίγο φρούτο. Αποφεύγουμε τα έτοιμα επιδόρπια γιαουρτιού περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα. Ανάλατο πλήρες λιπαρών τυρί (ανθότυρο) μπορεί να προστεθεί στο απογευματινό, μαζί με ζυμαρικά. Δεν προσφέρουμε στο μωρό φρέσκο γάλα (αγελάδος ή κατσικίσιο) πριν τους 12 μήνες ζωής.
ΨΑΡΙ : Το ψάρι είναι σπουδαία πηγή ωφέλιμων λιπαρών, πρωτεΐνης και σιδήρου. Πρέπει να προσφέρεται στο μωρό μετά τον 7ο μήνα τουλάχιστον 1-2 φορές ανά εβδομάδα. Αρχικά ξεκινάμε με μπακαλιάρο. Αργότερα μπορούμε να δώσουμε γλώσσα, σαρδέλα ή τσιπούρα. Μην προσφέρετε στα βρέφη ψάρια ιχθυοτροφείου.
Μετά τους 9 μήνες μπορούμε να δοκιμάσουμε και μη αλεσμένη τροφή την οποία το βρέφος την πιάνει και την τρώει με τα δάχτυλα (μαλακή μπανάνα ή αχλάδι, βρασμένη πατάτα, ψωμί, μαλακό μπιφτέκι).
Στην πορεία μπορούν να προστεθούν όλα τα μυρωδικά (πχ μαϊντανός, άνηθος, ρίγανη, λεμόνι, ντομάτα, κρεμμύδι, σέληνο).
Αν το βρέφος απορρίψει μία τροφή την πρώτη φορά συνεχίζουμε να την προσφέρουμε για τουλάχιστον 10 ημέρες μέχρι να την αποσύρουμε. Ένα μήνα αργότερα την δοκιμάζουμε ξανά. Καμία άρνηση για μία ή δύο φορές δεν θεωρείται μόνιμη.
Baby led weaning : Υπάρχουν βρέφη που δεν δέχονται αλεσμένα τρόφιμα και τάϊσμα με το κουτάλι αλλά προτιμούν από την αρχή σχηματισμένες τροφές που τις τρώνε με το χέρι. Αν το βρέφος σας δείχνει τέτοια σημάδια ή αν εσείς επιθυμείτε να ακολουθήσετε το baby led weaning, αναζητήστε τις αντίστοιχες πηγές ενημέρωσης . Ο παιδίατρός σας θα σας υποστηρίξει και θα σας καθοδηγήσει όποια μέθοδο και αν επιλέξετε.
Και η φαρίν λακτέ ; Στο πρόγραμμά μας δεν περιλαμβάνονται οι έτοιμες βρεφικές κρέμες του εμπορίου. Στόχος είναι το βρέφος να συνηθίσει φυσικές γεύσεις και τρόφιμα που τρώει όλη η οικογένεια και όχι τις γλυκές επεξεργασμένες τροφές με τις οποίες μεγάλωσαν οι προηγούμενες γενιές. Χρησιμοποιείστε έτοιμες κρέμες περιστασιακά πχ σε μία εκδρομή ή όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα να μαγειρέψετε. Ακόμα και στην περίπτωση αυτή επιλέγετε κρέμες άγλυκες και βιολογικές.
ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ
ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ
Βρείτε τον παιδίατρο στο facebook:doulgeriskyriakos
