Γράφει η Αλεξάνδρα Κοσμαρίκου, Παιδίατρος
Ποιοι είναι οι παράγοντες που καθορίζουν το τελικό του ανάστημα; Πως μπορώ να το βοηθήσω να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που του έδωσε η φύση; Πρόκειται για ερωτήσεις που όλοι οι γονείς θα ήθελαν να γνωρίζουν την απάντηση, ιδιαίτερα όταν από τους ίδιους λείπουν αυτοί οι έξτρα πόντοι που κάνουν τη διαφορά…
Κανένα παιδί δεν είναι όμοιο με το άλλο, κανένα δε μεγαλώνει με τον ίδιο τρόπο και το καθένα έχει τις δικές του ικανότητες και το δικό του χρόνο που θα τις ξεδιπλώσει!
Καταρχήν, η εξέλιξη σε ύψος ενός παιδιού εξαρτάται από την ηλικία του. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου, το μικρό μας αναπτύσσεται εν ριπή οφθαλμού! Στους 12 μήνες ζωής, συγκρίνοντάς το με τη στιγμή που το κρατήσαμε για πρώτη φορά στην αγκαλιά μας, θα δούμε το ύψος του να αυξάνεται κατά περίπου εικοσιπέντε εκατοστά και το βάρος του να τριπλασιάζεται. Η ανάπτυξή του σαφώς θα συνεχιστεί, όχι όμως με τον ίδιο ρυθμό. Στο δεύτερο έτος ζωής, το μικρό μας θα κερδίσει 12 εκατοστά περίπου και στο τρίτο 8 εκατοστά περίπου. Από την ηλικία των τριών ετών, θα κερδίζει σταδιακά 5 εκατοστά το χρόνο περίπου μέχρις ότου μπει στην εφηβεία, οπότε και θα πραγματοποιηθεί μια δεύτερη «έκρηξη» της ανάπτυξης. Τα κορίτσια παρουσιάζουν την έκρηξη αυτή περίπου δύο χρόνια νωρίτερα από τα αγόρια. Η εφηβική αυξητική έκρηξη συνήθως διαρκεί 2, 5–3 χρόνια και το συνολικό κέρδος σε ύψος από την αρχή της εφηβείας έως το πέρας της ανάπτυξης, είναι κατά μέσο όρο 25 εκατοστά για τα κορίτσια και 28 εκατοστά για τα αγόρια.
Η εξέλιξη του παιδιού σε ύψος επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες:
Φύλο: Αγόρι ή κορίτσι;
Το φύλο παίζει καθοριστικό ρόλο στο ύψος που θα έχει το παιδί στην ενηλικίωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, παρότι τα κορίτσια ξεκινούν να ψηλώνουν γρηγορότερα, ένα αγόρι, μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης, θα είναι ψηλότερο από ένα κορίτσι με τις ίδιες γενετικές καταβολές.
Γονίδια: Σε ποιόν θα μοιάσει;
Το οριστικό ύψος του παιδιού επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από την κληρονομικότητα, δηλαδή από τη γενετική του προδιάθεση. Όμως, αν και το παιδί κληρονομεί μισό γενετικό υλικό από τη μητέρα του και μισό από τον πατέρα του, κληρονομεί γονίδια και από προηγούμενες γενιές. Κάθε παιδί λοιπόν έχει το δικό του γονιδιακό μωσαϊκό, πράγμα που σημαίνει ότι ρόλο δεν παίζει μόνο το ύψος της μαμάς και του μπαμπά αλλά και των προγόνων.
Διατροφή: Μπορεί να “κλέψει” πόντους!
Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αξιοποιήσει πλήρως το γενετικό δυναμικό του. Ας δούμε μερικές κατηγορίες και τροφές-κλειδιά που βοηθούν τα παιδιά να αγγίξουν τα ανώτατα προβλεπόμενα όρια ισορροπημένης ανάπτυξης.
– Γαλακτοκομικά: είναι πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες, ασβέστιο, φώσφορο και μαγνήσιο, απαραίτητα για τη δόμηση και στήριξη του μυοσκελετικού συστήματος.
– Αυγά: περιέχουν πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης πολύ υψηλής ποιότητας και εύκολα αφομοιώσιμες από τον ανθρώπινο οργανισμό.
– Κρέας: περιέχει πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας και βιταμίνες (κυρίως A, D και του συμπλέγματος Β). Επιπλέον το κρέας, ιδιαίτερα το κόκκινο, αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές πηγές σιδήρου.
– Ψάρια: πέραν των πρωτεϊνών-βιταμινών-ανόργανων αλάτων, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα(ω-3 και ω-6).
– Δημητριακά: Προτιμούνται τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Οι τροφές που περιέχουν δημητριακά έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε σύνθετους υδατάνθρακες, οι οποίοι αποτελούν ουσιαστική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό μας.
-‘Οσπρια: πλούσια πηγή φυτικών πρωτεϊνών μεγάλης βιολογικής αξίας και φυτικών ινών.
– Φρούτα και λαχανικά: υψηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη C, μέταλλα, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικές ουσίες.
Μία σωστή, ισορροπημένη διατροφή, πλούσια στις παραπάνω τροφές, είναι το κλειδί για μία ολοκληρωμένη ανάπτυξη.
Ήλιος και βιταμίνη D
Η σημασία της βιταμίνης D είναι πρωταρχική για την ανάπτυξη του παιδιού, από τη στιγμή που η ίδια συμβάλλει σημαντικά στην ομοιόσταση του ασβεστίου και του φωσφόρου, απαραίτητα συστατικά ενός γερού σκελετού. Η κύρια πηγή της βιταμίνης D στον άνθρωπο θεωρείται η σύνθεσή της στο δέρμα με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Η έκθεση στον ήλιο επιβάλλεται να γίνεται με μέτρο, τις σωστές ώρες και με τις σωστές προφυλάξεις. Επίσης, καλό είναι να γνωρίζετε, ότι πολύ λίγα τρόφιμα στη φυσική τους μορφή περιέχουν βιταμίνη D, μεταξύ των οποίων κύρια θέση κατέχουν το μουρουνέλαιο, ο κρόκος αυγού και τα λιπαρά ψάρια.
Ο ύπνος τρέφει τα παιδιά
Ο βραδινός ύπνος διαφέρει σε ποιότητα από εκείνον της ημέρας. Η αυξητική ορμόνη, η οποία ελέγχει το ρυθμό ανάπτυξης, εκκρίνεται περισσότερο κατά τη διάρκεια του βραδινού ύπνου και κυρίως κατά τη διάρκεια του πρώτου τρίτου της νύχτας. Όσο λοιπόν πιο καλά ρυθμισμένο είναι το ωράριο ύπνου του παιδιού, τόσο καλύτερα συντονίζονται τα στάδια ύπνου και διασφαλίζονται τα οφέλη.
‘Ασκηση: το ταίρι της ανάπτυξης!
Η καθημερινή παρακίνηση των παιδιών για άσκηση και κίνηση αποτελεί έναν καθοριστικό παράγοντα για τη βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης, καθώς και την επίτευξη του γενετικά προκαθορισμένου αναστήματος. Η άσκηση επιταχύνει την οστική ανάπτυξη και συμβάλλει στη δημιουργία υψηλής κορυφαίας οστικής πυκνότητας. Η σωματική δραστηριότητα επίσης έχει ευεργετική επίδραση στην ενδυνάμωση του μυϊκού συστήματος, ώστε αυτό να είναι σε θέση να υποβαστάξει τον αυξανόμενο σκελετό και βοηθάει το παιδί στο να αποκτήσει σωστή στάση σώματος, πράγμα που συντελεί στη μείωση προβλημάτων όπως η κύφωση και η σκολίωση.
Βάζουμε την άσκηση στη ζωή του μωρού μας από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του! Αρχικά επιστρατεύοντας κρεμαστά παιχνίδια τα οποία το μωρό μας θα τεντώνεται για να αγγίξει. Αργότερα, ρίχνουμε όλη μας την προσοχή στο παιδικό δωμάτιο (αλλά και το υπόλοιπο σπίτι), χαρίζοντας στο μικρό μας αρκετή άπλα και ασφάλεια για να μπορεί να μπουσουλήσει και να κάνει τα πρώτα του βήματα άφοβα. Μεγαλώνοντας, το παροτρύνουμε να περπατάει, να τρέχει, να σκαρφαλώνει. Επίσης, καλό είναι, από την ηλικία των τεσσάρων ετών και άνω, το παιδί να συμμετέχει σε εξειδικευμένα αθλήματα και οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες, έτσι ώστε η άσκηση να του γίνει τρόπος ζωής και να την ακολουθήσει και μετά την ενηλικίωση.
Ψυχική υγεία: Το Α και το Ω
Η άσχημη ψυχική κατάσταση μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά το ρυθμό ανάπτυξης ενός παιδιού. Η αγκαλιά και η στοργή είναι απαραίτητες για τα παιδιά, αφού τα βοηθούν να νιώσουν αγάπη και ασφάλεια, παράγοντες που ευνοούν την ψυχική, πνευματική καθώς και σωματική ανάπτυξη. Ανεξάρτητα εξάλλου από το αν η αγκαλιά εξασφαλίζει ή όχι έξτρα πόντους, όλοι ξέρουμε καλά πως ποτέ δεν είναι περιττή!
Επίσης, καλό είναι να γνωρίζετε, ότι η ωρίμανση του σκελετού αξιολογείται με μία ακτινογραφία των οστών του καρπού και της αριστερής άκρας χειρός, η οποία ονομάζεται οστική ηλικία. Τις περισσότερες φορές το ιστορικό, η κλινική εξέταση, ο κατάλληλος εργαστηριακός έλεγχος και ο προσδιορισμός της οστικής ηλικίας επαρκούν για τη διαφοροδιάγνωση.
Εν τέλει, λάβετε υπόψιν, ότι δεν υπάρχει μόνο μια τιμή για το φυσιολογικό ύψος ενός παιδιού σε μία δεδομένη χρονική στιγμή. Η τιμή που δείχνει μια μέτρηση που κάνουμε μια συγκεκριμένη στιγμή δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία. Εκείνο που είναι πολύ πιο σημαντικό είναι το πόσο σταθερός είναι ο ρυθμός ανάπτυξης του παιδιού. Γι αυτό, σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να είσαστε με μια μεζούρα στο χέρι, ούτε να στήνετε καθημερινά το μικρό σας στον τοίχο προκειμένου να δείτε αν και πόσο έχει ψηλώσει από το… προηγούμενο βράδυ. Το σημαντικό είναι να ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες της Παιδιάτρου για τον έλεγχο του ρυθμού ανάπτυξης του παιδιού σας. Το παθολογικό χαμηλό ανάστημα είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζεται έγκαιρα και αξιόπιστα, έτσι ώστε να υπάρχει δυνατότητα άμεσης θεραπευτικής παρέμβασης.
Αλεξάνδρα Κοσμαρίκου, Παιδίατρος
