Γράφει ο Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD Παιδίατρος Εξειδικευθείς στην Παιδοενδοκρινολογία
Ένα από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που εμφανίζουν τα βρέφη τους πρώτους μήνες ζωής είναι οι αναγωγές ή «γουλίτσες», όπως συχνά λέγονται. Πρόκειται για ένα καλόηθες σύμπτωμα το οποίο όμως πρέπει να εκτιμάται κατάλληλα και να διαχωρίζεται από τον εμετό που μπορεί να υποδηλώνει πιο σοβαρά θέματα υγείας.
Πού οφείλονται οι αναγωγές;
Κάθε μωρό μετά τη γέννησή του πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της εξωμήτριας ζωής και κάθε του σύστημα να αλλάξει ώστε να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα. Στο πλαίσιο αυτό, το γαστρεντερικό σύστημα πρέπει να προσαρμοστεί στη διαδικασία της μάσησης, της κατάποσης, της πέψης, καθώς και της απορρόφησης θρεπτικών και της αποβολής άχρηστων ουσιών. Η ωρίμανση αυτή ολοκληρώνεται μετά τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού.
Για τον λόγο αυτόν κατά τους πρώτους μήνες ζωής, τα περισσότερα βρέφη εμφανίζουν ήπια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που μπορεί να οδηγήσει και σε αναγωγές. Πρόκειται για την ακούσια παλινδρόμηση μικρής ποσότητας περιεχομένου του στομάχου προς στον οισοφάγο και στη συνέχεια εκτός του στόματος. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην ανωριμότητα του γαστρεντερικού σωλήνα που έχει ως αποτέλεσμα το στομάχι του βρέφους να μην μπορεί να κρατήσει ολόκληρη την ποσότητα του γάλακτος που κατανάλωσε.
Η ένταση του φαινομένου ποικίλει από βρέφος σε βρέφος και στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν αποτελεί ανησυχητικό σύμπτωμα. Το βρέφος συνεχίζει να αναπτύσσεται καλά, τρώει με όρεξη και έχει ήρεμο ύπνο. Τα βρέφη αυτά στα αγγλικά λέγονται happy spitters, δηλαδή χαρούμενα μωρά που βγάζουν μικρές γουλιές.
Οι αναγωγές υποχωρούν σε αρκετά βρέφη μέχρι την ηλικία των 5-6 μηνών και στη συντριπτική πλειοψηφία (>95%) μέχρι τους 12 μήνες. Η μείωση της συχνότητας με την πάροδο του χρόνου οφείλεται όχι μόνο στη σταδιακή ωρίμανση του πεπτικού σωλήνα του βρέφους, αλλά και στην εισαγωγή στερεών τροφών (που είναι πιο δύσκολο να γυρίσουν προς τα πάνω) και στις αλλαγές στη στάση του σώματος (καθιστή, όρθια).
Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το μωρό μου με τις αναγωγές;
Όταν οι αναγωγές δε συνοδεύονται από επιπλοκές, ο παιδίατρος θα σας συστήσει απλά μέτρα που αφορούν κυρίως τη δίαιτα και τη στάση του σώματος του βρέφους. Αν θηλάζετε, βοηθάει να διακόπτετε συχνά τα γεύματα προκειμένου το βρέφος να “ρευτεί” επαρκώς. Αν δε θηλάζετε, πιθανά θα σας προτείνει κάποιο αντιαναγωγικό γάλα του εμπορίου που είναι ειδικά επεξεργασμένο για τη μείωση της παλινδρόμησης (ή κάποιο υποαλλεργικό γάλα αν υποπτεύεται αλλεργία).
Όσον αφορά τη στάση του σώματος σε βρέφη με αναγωγές, η υπερυψωμένη στις 20-30ο θέση (το κεφάλι πιο ψηλά από το σώμα) βοηθάει το βρέφος λόγω βαρύτητας. Με τις μικρές αυτές παρεμβάσεις, τα περισσότερα βρέφη με ήπιες-μέτριες αναγωγές θα βοηθηθούν και το πρόβλημα σταδιακά θα λυθεί μετά τους πρώτους μήνες.
Γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ)
Αν η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι τέτοιας συχνότητας και έντασης που δημιουργεί προβλήματα στο βρέφος, πχ. έντονη δυσφορία ή κλάμα μετά την έναρξη του γεύματος λόγω οισοφαγίτιδας, μειωμένη σίτιση, ανεπαρκή πρόσληψη βάρους, διαταραχές ύπνου κλπ. τότε μιλάμε για νόσο από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο (ΓΟΠΝ). Πρόκειται για μία κατάσταση που απαιτεί τόσο προληπτικά μέτρα όσο και πιθανά φαρμακευτική αντιμετώπιση σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδιάτρου ή του παιδογαστρεντερολόγου.
Στις σοβαρότατες περιπτώσεις, η φλεγμονή του οισοφάγου μπορεί να προκαλέσει αιματέμεση (εμετός που περιέχει αίμα), αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου από χρόνια απώλεια αίματος ή και στένωση του οισοφάγου. Σπάνιο σύμπτωμα οισοφαγίτιδας είναι και οι «περίεργες», στερεότυπες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις του αυχένα, με τέντωμα προς τα πίσω (σαν τόξο), οι οποίες συχνά εκλαμβάνονται ως άτυποι σπασμοί και το παιδί μπορεί να παραπεμφθεί σε παιδονευρολόγο (το λεγόμενο σύνδρομο Sandifer).
Πότε πρέπει οι γονείς να ανησυχήσουν;
«Φυσιολογικό» φαινόμενο θεωρείται η παλινδρόμηση στα βρέφη όταν δεν προκαλεί επιπλοκές. Σ’ αυτήν την περίπτωση δεν αποτελεί πρόβλημα για τον μωρό παρά μόνο για τον γονέα και το περιβάλλον (επιπλέον φόρτος εργασίας για τη μητέρα, προβλήματα κοινωνικότητας).
Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι αναγωγές δεν είναι πάντα αθώες. Σε ποσοστό 10% μπορεί να συνδυάζεται με κάποια από τις παρακάτω επιπλοκές:
Επιπλοκές από το πεπτικό: ανάπτυξη οισοφαγίτιδας και ΓΟΠΝ (βλ. παραπάνω)
Προβλήματα από το αναπνευστικό: υποτροπιάζουσες ωτίτιδες, χρόνιος βήχας, πνευμονία εξ εισροφήσεως, άπνοιες
Στις περιπτώσεις αυτές, καθώς κι όταν οι αναγωγές εμφανίζονται σε βρέφη μεγαλύτερα των 6 μηνών, ή επιμένουν μετά τα πρώτα γενέθλια του παιδιού, είναι απαραίτητη η εκτίμηση και αντιμετώπιση από τον παιδίατρο ή τον παιδογαστρεντερολόγο.
Πώς ξεχωρίζουμε τις αναγωγές από τους εμετούς;
Όπως αναφέρθηκε, οι αναγωγές συνήθως δε δημιουργούν προβλήματα στο βρέφος και δε χρειάζεται να μας ανησυχούν. Πρέπει όμως να είμαστε πολύ προσεκτικοί καθώς μερικές φορές η αποβολή γάλακτος από το στόμα του βρέφους δεν οφείλεται σε αναγωγή αλλά σε εμετό.
Αρκετές φορές είναι δύσκολος ο διαχωρισμός μεταξύ των εμετών και των αναγωγών καθώς οι δύο καταστάσεις μοιάζουν κλινικά και συνήθως συμβαίνουν και οι δύο μετά το γεύμα του μωρού. Κάποια στοιχεία που μπορούν να κατευθύνουν προς τη σωστή διάγνωση είναι τα εξής:
Οι αναγωγές συμβαίνουν ακούσια δηλαδή χωρίς προσπάθεια ή ενόχληση από το βρέφος. Το γάλα βγαίνει με ελάχιστη ή καθόλου πίεση, συνήθως τρέχει από την άκρη του στόματος και σχεδόν πάντα είναι μικρής ποσότητας. Οι αναγωγές συνήθως συμβαίνουν σε γεύματα που το μωρό έφαγε λαίμαργα στα οποία ο αέρας που βγαίνει με το «ρέψιμο» συμπαρασύρει μια μικρή ποσότητα γάλακτος. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι τα μωρά με αναγωγές δεν εμφανίζουν άλλα συμπτώματα, παίρνουν βάρος και έχουν καλή γενικά διάθεση (για αυτό λέγονται και “happy spitters”)
Ο εμετός είναι πιο ενεργητική διαδικασία: το στομάχι του μωρού συσπάται για να αποβάλει το περιεχόμενό του και το ίδιο δείχνει να ζορίζεται και να δυσφορεί. Επιπλέον, το γάλα που βγαίνει από το στόμα του βγαίνει με πίεση, μπορεί να πέσει σε κάποια απόσταση από το μωρό και συνήθως είναι πολύ μεγαλύτερης ποσότητας από τις γουλιές που βγαίνουν και λερώνουν τον λαιμό ή το φανελάκι του. Τέλος, ενώ οι αναγωγές συνήθως δε συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα, ο εμετός μπορεί να συνοδεύεται από έντονη γκρίνια, πυρετό, διάρροιες κλπ που δείχνουν ότι το βρέφος δεν είναι καλά
Συνολικά, να θυμάστε ότι οι αναγωγές στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μια καλοήθης κατάσταση που θα υποχωρήσει από μόνη της. Αν ωστόσο βλέπετε να επιμένουν ή σταδιακά να επιδεινώνονται, να προστίθενται επιπλέον σημεία και συμπτώματα ή ακόμη, αν προβληματίζεστε για το αν πρόκειται για απλές αναγωγές ή για εμετούς, συζητήστε το θέμα με τον παιδίατρό σας.
Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD
Ακολούθησε το Mommy Cool στο Instagram
