Γράφει ο Δρ. Γεώργιος Αντωνογεώργος, Παιδίατρος, Βιοστατιστικός – Επιδημιολόγος
Άγχος και ελευθερία
Η εκπαίδευση στην χρήση της τουαλέτας αποτελεί ένα πολύ σημαντικό στάδιο στην ζωή τόσο του παιδιού, όσο και των γονέων του. Για τους γονείς σηματοδοτεί την ελευθερία από την πάνα αλλά και το άγχος για την μετάβαση από την πάνα στην τουαλέτα και τα “ατυχήματα” που μπορεί να έχει το παιδί τους μέχρι να το πετύχει. Για το παιδί είναι επίσης ένα μεγάλο βήμα προς την ανεξαρτησία και την ικανότητά του να αύτο-εξυπηρετείται, κάτι που είναι εγγενές στον άνθρωπο και αν γίνει ομαλά, δίνει στο παιδί μεγάλη αυτοπεποίθηση. Και η αυτοπεποίθηση αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα μιας ευτυχισμένης προσωπικότητας, μην το ξεχνάμε αυτό!
Πριν λοιπόν ξεκινήσει ένας γονιός την εκπαίδευση για την τουαλέτα, θα πρέπει να αξιολογήσουμε μαζί στις επισκέψεις που έχουμε κατά το δεύτερο έτος ζωής αν το παιδί του είναι έτοιμο να ξεκινήσει την εκπαίδευση. Στην επίσκεψη που έχουμε στους 18 με 20 μήνες για το εμβόλιο – αν δεν με έχετε ρωτήσει εσείς- αρχίζω να σας το θέτω ως ερώτημα το “τι θα κάνουμε με την πάνα σιγά σιγά;” Κάποιοι από εσάς με έχετε ήδη ρωτήσει νωρίτερα πότε θα την βγάλουμε και σας λέω ότι θα το δούμε στα 2 χρόνια, και το ίδιο θα πω και σε όσους σας ρωτήσω τότε. Και στην επίσκεψη που έχουμε γύρω στα 2 χρόνια, εκεί θα αρχίσουμε να το οργανώνουμε με βάση τις παρακάτω οδηγίες που σας έλεγα προφορικά μέχρι τώρα και από εδώ και μετά θα τις έχετε και γραπτά και θα τις προσαρμόζουμε μαζί στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού σας.
Οι οδηγίες αυτές δεν ταιριάζουν σε όλα τα παιδιά, και ιδιαίτερα αυτά που έχουν χρόνιο πρόβλημα υγείας. Επίσης θέλουν προσαρμογή στον χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού, καθώς όλοι όσοι έχουν περάσει την εκπαίδευση στην τουαλέτα με το παιδί τους θα σας πουν διαφορετικές εμπειρίες, όπως επίσης και διαφορετικές εμπειρία υπάρχει μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου παιδιού από τον ίδιο γονέα.
Αρχικά ένα παιδί, κατά μέσο όρο, αρχίζει να έχει αίσθηση του ελέγχου των σφικτήρων γύρω στους 12 μήνες. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να εκπαιδευτεί τότε, γιατί δεν έχει αίσθηση του περινέου, του δέρματος γύρω από τον πρωκτό και τα γεννητικά όργανα. Αυτό συμβαίνει κατά μέσο όρο μεταξύ 12 με 18 μηνών. Μόλις συμβεί αυτό, τότε από άποψη φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού μπορεί να ξεκινήσει η εκπαίδευση στην τουαλέτα. Για αυτό και θα έχετε ακούσει για παιδιά που βγάζουν την πάνα πολύ νωρίς, αλλά αυτό είναι η εξαίρεση. Επίσης αυτό που έχετε ακούσει ότι τα αγόρια ισχύει και μπορεί τα παραπάνω χρονικά διαστήματα να είναι λίγους μήνες αργότερα για τα αγόρια.
Για να αρχίσει η εκπαίδευση στην τουαλέτα χρειάζεται το παιδί να μπορεί να κάνει και άλλα πράγματα επίσης: Αρχικά να μένει στεγνό για αρκετές ώρες την ημέρα, να κάθεται στην τουαλέτα άνετα, να ανεβοκατεβάζει οργανωμένα τα ρούχα του, να μπορεί να καταλάβει και να εκτελεί εντολές όπως επίσης να μπορεί να εκφράζει ότι έχει ανάγκη να πάει στην τουαλέτα. Επίσης να μπορεί να ξεχωρίσει ότι έχει κάνει κακά και τσίσα στην πάνα (γύρω στους 15 μήνες ζωής) και να μπορεί να πει ότι θέλει να κάνει κακά η τσίσα (και να τα ξεχωρίζει, κάτι που εμφανίζεται μετά τα δύο χρόνια). Άρα η εκπαίδευση στην τουαλέτα είναι πιο σύνθετο φαινόμενο και μια καλή ηλικία γενικά που συνδυάζει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι τα δύο χρόνια. Αν δούμε μαζί ότι το παιδί είναι έτοιμο νωρίτερα, το ξεκινάμε και νωρίτερα, αλλά πάντα με επιφύλαξη ότι μπορεί να το σταματήσουμε και να το δοκιμάσουμε μετά από δυο με τρεις μήνες.
Αν έχουμε εξασφαλίσει τα παραπάνω, θα πρέπει να αναρωτηθείτε και αν εσείς ως γονείς είστε έτοιμοι για να ξεκινήσετε την εκπαίδευση του παιδιού σας. Και με γενικούς πάντα όρους θα πρέπει να είστε έτοιμοι να δώσετε ενέργεια και προσωπικό χρόνο καθημερινά για τουλάχιστον ένα μήνα μέχρι και τρεις μήνες, ξεκινώντας πάντα από το μηδέν για να φτάσουμε στην επιτυχία. Και αυτό σημαίνει υπομονή, χρόνο και διάθεση να διαχειριστείτε τα ατυχήματα και το πλυντήριο που συνεπάγονται! Για αυτό, και για άλλους λόγους, παραδοσιακά την πάνα την βγάζαμε στην Ελλάδα το καλοκαίρι, που έχουν βγει τα χαλιά και το παιδί δεν έχει πρόβλημα να είναι γυμνο για ώρες, όπως θα σας έχουν πει οι μαμάδες-γιαγιάδες, κάτι που δεν ισχύει και μπορεί να γίνει οποτε είναι το παιδί και εσείς έτοιμοι. Επίσης επειδή τα παιδιά δεν αντέχουν πολλές αλλαγές μαζί και δεν τις διαχειρίζονται καλά, αν έρχεται νέο μωράκι στο σπίτι, μετακομίζετε, επιστρέφετε στην δουλειά μετά από γονική άδεια ή το παιδί ξεκινάει παιδικό σταθμό ή κόβει την πιπίλα, την εκπαίδευση την μετακινούμε για αργότερα. Όλα μαζί δεν γίνονται!
Διαδοχικά βήματα για την εκπαίδευση στην τουαλέτα
Αρχικά, αποφασίζουμε τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε για να περιγράψουμε το βιολογικό φαινόμενο της ούρησης και της αφόδευσης κατά την εκπαίδευση για την τουαλέτα και παραμένουμε συνεπείς σε αυτές. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι να τελειώσει η εκπαίδευση χρησιμοποιούμε τις ίδιες λέξεις (κακά, τσίσα, γιογιό, λεκάνη πχ). Να θυμάστε ότι αυτές τις λέξεις θα χρησιμοποιεί το παιδί και στην συναναστροφή του με άλλα παιδιά και ενήλικες (πχ. στο παιδικό σταθμό και στο νήπιο αργότερα).
Πριν την έναρξη, κάνα μήνα νωρίτερα, αλλάζουμε συχνότερα τις πάνες ώστε να μάθει το παιδί να του αρέσει όταν είναι στεγνό.
Αγοράζουμε μαζί με το παιδί ένα γιογιό. Για την αρχή, είναι ευκολότερη η χρήση του από ότι το κάθισμα πάνω από την λεκάνη. Αν γίνεται, αφήνουμε το παιδί να παίξει με το γιογιό, να του κολλήσει αυτοκόλλητα και να το κάνει “δικό του”.
Βάζουμε το γιογιό σε μια θέση με εύκολη πρόσβαση, εκεί που παίζει ή στο υπνοδωμάτιό του. Όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ σημαντική η άμεση πρόσβασή του!
Αρχικά ενθαρρύνουμε το παιδί να κάθεται στο γιογιό με τα ρούχα του, και να διαβάζει βιβλία ή να παίζει με παιχνίδια. Αν μπορούμε, χρησιμοποιούμε και αντίστοιχα βιβλία με θέμα την εκπαίδευση την τουαλέτα, που υπάρχουν σε όλα τα βιβλιοπωλεία.
Στην συνέχεια, με παιχνίδι, πάμε και μαθαίνουμε στο παιδί να κάθεται στο γιογιό μόλις ξυπνήσει ή μετά τα γεύματα, που είναι πιθανό να έχουμε κένωση λόγω της αυξημένης εντερικής λειτουργίας
Μόλις το παιδί μάθει να κάθεται άνετα στο γιογιό με τα ρούχα, το ενθαρρύνουμε να κάθεται χωρίς πάνα. Τοποθετούμε μια βρεγμένη η βρόμικη με κόπρανα πάνα στο γιογιό, χωρίς να κάθεται και με αντίστοιχη γλώσσα (πιφ, κοιτά που πάνε τα κακά κτλ), ώστε να καταλάβει το παιδί την χρήση που έχει το γιογιό
Στην συνέχεια ή ταυτόχρονα με το προηγούμενο στάδιο, ενθαρρύνουμε το παιδί να μας πει αν θέλει να πάει τουαλέτα. Ταυτόχρονα παρατηρούμε αν θέλει μέσω της συμπεριφοράς του, πχ αν σφίγγεται ή αν κρατά τα γεννητικά του όργανα. Τότε είναι το κρίσιμο σημείο :), να βάλουμε το παιδί στο γιογιό και να του δώσουμε άφθονη θετική επιβράβευση (σφραγίδες, αυτοκόλλητα σε παζλ, λεκτική και μη λεκτική ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ!) μόλις κάνει κένωση ή ουρήσει στο γιογιό! Το στάδιο αυτό μπορεί να πάρει ημέρες ή εβδομάδες πριν στεφθεί με επιτυχία. Επίσης μπορεί να το πετύχει την μία μέρα και την επόμενη όχι. Δεν ανησυχούμε και συνεχίζουμε!
Επίσης ΔΕΝ ΧΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗ ΜΑΣ, ΔΕΝ ΦΩΝΑΖΟΥΜΕ, ΔΕΝ ΤΙΜΩΡΟΥΜΕ και ΔΕΝ ΜΙΛΑΜΕ ΑΠΟΤΟΜΑ αν το παιδί δεν θέλει να χρησιμοποιήσει γιογιό ή δεν συνεργάζεται. Αν δούμε ότι αυτό συμβαίνει για ικανό χρονικό διάστημα πχ. μία εβδομάδα, σταματάμε και δοκιμάζουμε μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα (πχ. από 15 ημέρες μέχρι και δυο μήνες, εξαρτάται την ηλικία)
Μόλις το παιδί χρησιμοποιήσει επιτυχώς το γιογιό, δεν ξαναβάζουμε πάνα (ούτε την νύχτα). Ίσα ίσα που τα ατυχήματα την νύχτα ξυπνάνε το παιδί και είναι κάτι αναμενόμενο, για να μάθει να ελέγχει καλύτερα τους σφιγκτήρες του. Όλα τα παιδιά που έχουν ελέγξει τους σφιγκτήρες τους έχουν ατυχήματα σποραδικά μέχρι τα 5 τα κορίτσια και 6 τα αγόρια χωρίς να υπάρχει κανένα πρόβλημα.
Χρησιμοποιούμε εσώρουχα βαμβακερά μόλις το παιδί χρησιμοποιήσει με επιτυχία το γιογιό. Η πάνα βρακάκι δεν έχει κανένα όφελος καθώς ορισμένα παιδιά μπορούν να ελέγχουν τους σφιγκτήρες τους την ημέρα και να χρησιμοποιούν την πάνα την νύχτα. Άρα μόλις χρησιμοποιήσει το παιδί το γιογιό επιτυχώς, πάει η πάνα, δεν γυρίζουμε πίσω!
Μόλις το παιδί χρησιμοποιεί με άνεση το γιογιό, τότε πάμε με το κατάλληλο κάθισμα στην λεκάνη του σπιτιού και επίσης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και ένα σκαλάκι κάτω από την λεκάνη. Με το σκαλάκι αυτό τα νήπια και κάθονται πιο σταθερά στην λεκάνη και έχουν και καλύτερες κενώσεις. Παρεμπιπτόντως αυτό το σκαλάκι (ή να σηκώνει στις μύτες των ποδιών κατά την κένωση όταν κάθεται στην τουαλέτα) βοηθάει και τους ενήλικες στο να έχουν καλύτερη και μεγαλύτερη κένωση του κατιόντος παχέος εντέρου από τα κόπρανα, δηλαδή μπορείτε να το χρησιμοποιείτε και εσείς ως ενήλικες.
Ο γονιός πρέπει να έχει υπομονή και να μην θυμώνει ή να δείχνει απογοήτευση και στεναχώρια σε ατυχήματα κατά την εκπαίδευση.
Κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης φοράμε ρουχαλάκια που κατεβαίνουν γρήγορα και εύκολα, χωρίς να κάνουν το παιδί να νιώθει δυσάρεστα κατά την κίνηση αυτή.
Έχουμε πάντα ρουχαλάκια μαζί μας σε κάθε περίσταση εκτός σπιτιού γιατί είπαμε τα ατυχήματα συμβαίνουν!
Δεν μαλώνουμε το παιδί. Αν δεν δείχνει ενδιαφέρον, σταματάμε για λίγο την εκπαίδευση και ξαναξεκινάμε.
Δεν τραβάμε το καζανάκι όταν το παιδί κάθεται, παρά μόνο όταν κατέβει. Πολλά παιδάκια τρομάζουν με αυτόν τον θόρυβο. Ως παιχνίδι και όταν φτάσουμε εκεί, μπορούμε να του δώσουμε να πετάξει χαρτάκι στην λεκάνη και να τραβήξει το καζανάκι το ίδιο το παιδί, για να συνηθίσει το θόρυβο.
Τα αγοράκια τα μαθαίνουμε αρχικά να ουρούν καθιστά στο γιογιό. Μόλις μάθουν να κάνουν κακά στο γιογιό, μπορούμε να τα μάθουμε να ουρούν όρθια.
Κρατάμε τα κόπρανα μαλακά, αυξάνοντας το νερό, τα φρούτα και τα λαχανικά και περιορίζοντας το πολύ γάλα μέχρι στα 3 φλυτζάνια μέγιστο την ημέρα.
Πηγαίνουμε το παιδί στο γιογιό, αλλά όχι πολύ συχνά! Αν το δούμε να δυσανασχετεί, μειώνουμε το ρυθμό που το κάνουμε.
Μπορούμε να προσκαλούμε το παιδί να έρχεται στην τουαλέτα όταν την χρησιμοποιεί ο γονιός ή κάποιο αδερφάκι, ως θετικό παράδειγμα.
Πάντα έχουμε στο μυαλό μας την θετική επιβράβευση!!! Αυτό δουλεύει πάντα! Ένα παζλ με αστεράκια που θα παίρνει το παίδί όταν χρησιμοποιεί την τουαλέτα με επιτυχία η κάτι αντίστοχο δουλεύει πολύ καλά!
Ελπίζω το άρθρο να σας φανεί χρήσιμο. Δεν θα σταματήσω να σας λέω ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό. Καμία λίστα δεν ταιριάζει σε όλα τα παιδιά. Με την υπομονή σας και την από κοινού συνεργασία μας για την σωστή παρέμβασή όταν υπάρχουν προβλήματα, το παιδί σας θα μεταβεί ομαλά από την πάνα στην τουαλέτα και θα το δείτε χαρούμενο και ευτυχισμένο που κάνει “όπως η μαμά και ο μπαμπάς”!
Δρ. Γεώργιος Αντωνογεώργος, Παιδίατρος, Βιοστατιστικός – Επιδημιολόγος
Ακολούθησε το Mommy Cool στο Instagram
Το MommyCool προτείνει:
BEABA Ergonomic Potty
Κλασικό γιο γιο της εταιρείας BEABA. Είναι κατασκευασμένο απο αβλαβές υλικό και θα διευκολύνει το μωρό στην σταδιακή μετάβαση από την πάνα στην τουαλέτα με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείς να βρεις εδώ
Το BEABA Ergonomic Potty θα το βρεις στα καταστήματα Mamatoto και online στο Mamatoto onlıne shop
