Γράφει ο Δρ Μενέλαος Λυγνος.
Η εγκυμοσύνη αντιμετωπίζεται συχνά ως μια περίοδος στη ζωή της γυναίκας, η οποία είναι πλημμυρισμένη από όμορφα συναισθήματα αγάπης και γλυκιάς προσμονής για το νέο μέλος της οικογένειας, που θα έρθει και θα γεμίσει τη ζωή. Πράγματι, η εγκυμοσύνη για τις περισσότερες γυναίκες είναι μια ευτυχισμένη περίοδος της ζωής τους, όχι όμως για όλες.
Υπάρχουν στοιχεία στη διεθνή βιβλιογραφία, σύμφωνα με τα οποία το 14% με 23% των εγκύων γυναικών θα εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτό το σχετικά υψηλό ποσοστό δεν προκαλεί έκπληξη, αφού, όπως φαίνεται από στοιχεία διεθνών οργανισμών, περίπου 1 στις 4 γυναίκες εμφανίζουν σημεία κατάθλιψης σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
Συχνά τα συμπτώματα της κατάθλιψης αντιμετωπίζονται κατά τη διάρκεια της κύησης τόσο από την ίδια τη γυναίκα, όσο και από τον περίγυρό της, ως μια «απλή ορμονική διαταραχή». Έτσι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η κατάθλιψη μένει συχνά αδιάγνωστη και η γυναίκα δεν λαμβάνει την αναγκαία βοήθεια.
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή της διάθεσης, η οποία συνδέεται με χημικά ερεθίσματα του εγκεφάλου. Οι βίαιες ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι δυνατόν να επηρεάσουν τα χημικά αυτά ερεθίσματα και να οδηγήσουν στην εκδήλωση της κατάθλιψης.
Υπάρχουν παράγοντες, οι οποίοι προδιαθέτουν στην εμφάνιση κατάθλιψης, οι οποίοι συνδέονται με αυτήν καθεαυτήν την εγκυμοσύνη. Η εγκυμοσύνη είναι ένα ευτυχές γεγονός, το οποίο όμως εκ των πραγμάτων σε μερικές περιπτώσεις συνδέεται και με ψυχολογική πίεση. Η πίεση αυτή μπορεί να είναι μεγαλύτερη, απ’ ότι θα μπορούσε η γυναίκα να αντέξει, με αποτέλεσμα να εκδηλώσει συμπτώματα κατάθλιψης. Υπάρχουν ιδιαίτερες περιπτώσεις εγκυμοσύνης, οι οποίες συνδέονται πιο συχνά με την κατάθλιψη.
Πιο επιρρεπείς στην εκδήλωση κατάθλιψης είναι οι γυναίκες, οι οποίες έχουν υποβληθεί στην ψυχοφθόρο διαδικασία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής εξαιτίας υπογονιμότητας. Η διαδικασίες αυτές ασκούν μεγάλη πίεση στη γυναίκα, αλλά και στο σύντροφό της. Η πίεση αυτή δικαιολογεί την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης κατάθλιψης στις γυναίκες αυτές.
Προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση κατάθλιψης είναι και το ιστορικό προηγούμενων αποβολών καθώς και ενδεχόμενα προβλήματα, που περιπλέκουν την παρούσα εγκυμοσύνη. Ιδιαίτερα γυναίκες, οι οποίες λόγω προβλημάτων αναγκάζονται να περάσουν μεγάλο μέρος της εγκυμοσύνης τους κλινήρεις, εμφανίζουν συχνά κατάθλιψη.
Ένας άλλος προδιαθεσικός παράγων για την εμφάνιση κατάθλιψης είναι και το προσωπικό και το οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης. Είναι πιο πιθανόν γυναίκες, οι οποίες στο παρελθόν παρουσίασαν συμπτώματα κατάθλιψης να εμφανίσουν αυτήν την ψυχική διαταραχή και στην εγκυμοσύνη τους. Επίσης, ακόμα και αν προσωπικά η γυναίκα δεν είχε εμφανίσει κατάθλιψη εκτός εγκυμοσύνης, οι πιθανότητες να την εμφανίσει κατά τη διάρκεια της κύησης είναι υψηλότερη, αν στην οικογένειά της υπάρχει ιστορικό κατάθλιψης.
Άλλοι παράγοντες, οι οποίοι ευνοούν την εκδήλωση κατάθλιψης στην εγκυμοσύνη είναι οι τεταμένες σχέσεις της γυναίκας με το σύντροφό της καθώς και ανησυχίες, που συνδέονται με οικονομικά και επαγγελματικά προβλήματα.
Τέλος η κατάθλιψη στην εγκυμοσύνη είναι συχνότερη στις νεαρές γυναίκες και στις γυναίκες, που δεν έχουν σύντροφο καθώς και στις περιπτώσεις, που η εγκυμοσύνη δεν ήταν προγραμματισμένη.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης οι μεταπτώσεις της διάθεσης της γυναίκας είναι συχνές. Επομένως, μια γυναίκα, η οποία στην εγκυμοσύνη της εμφανίζει διακυμάνσεις στη διάθεσή της, δεν είναι απαραίτητο να υποφέρει από κατάθλιψη. Η δυσκολίες στον ύπνο και το αίσθημα κόπωσης είναι συχνά φαινόμενα της κύησης, αν όμως συνδέονται με αίσθημα απελπισίας ή θλίψης και παρεμποδίζουν την καθημερινότητα, είναι πιθανόν να συνδέονται σε κάποιον βαθμό με κατάθλιψη.
Αν η έγκυος έχει μία αίσθηση δυσκολίας αντιμετώπισης της καθημερινότητας, η οποία διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά και ενδεχόμενες σκέψης πρόκλησης βλάβης στον εαυτό της, καλόν είναι να ενημερωθεί σχετικώς ο θεράπων ιατρός.
Η γενική συμβουλή είναι η έγκυος να απευθυνθεί στον ιατρό της, όταν για περισσότερο από δύο εβδομάδες εμφανίζει τρία από τα παρακάτω συμπτώματα:
• Αίσθηση πως δεν υπάρχει τίποτα, που να δίνει της χαρά, πως τίποτα δεν είναι διασκεδαστικό
• Εμμένουσα μελαγχολία και θλίψη καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, και για συνεχόμενες ημέρες
• Δυσκολίες στη συγκέντρωση
• Ευερεθιστότητα, αναστάτωση ή υπερβολικό κλάμα
• Δυσκολίες στον ύπνο, ή υπερβολική υπνηλία
• Ακραία ή συνεχή κόπωση
• Ακαταμάχητη επιθυμία για κατανάλωση τροφής ή καθόλου διάθεση για κατανάλωση τροφής
• Ενοχές ή αισθήματα απελπισίας
Υπάρχουν επίσης και γυναίκες, οι οποίες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορεί να εμφανίσουν περιόδους κατάθλιψης, οι οποίες εναλλάσσονται με περιόδους έντονης δραστηριότητας. Κατά τις περιόδους έντονης δραστηριόητας, η γυναίκα, μπορεί να μην νιώθει την ανάγκη να τραφεί η να κοιμηθεί, ενώ μπορεί και να εκδηλώνει και ακραίες κοινωνικές συμπεριφορές. Αυτά είναι συμπτώματα, τα οποία ενδεχομένως να συνδέονται με τη λεγόμενη διπολική διαταραχή, η οποία χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης.
Καλόν είναι να ειδοποιηθεί ο ιατρός και όταν η έγκυος εκφράζει σκέψεις έντονου φόβου, πως κάτι κακό θα συμβεί ή υπέρμετρη ανησυχία για το καλώς έχειν της υγείας του εμβρύου.
Τέλος ιατρική συμβουλή χρειάζεται να ζητηθεί και όταν η έγκυος εμφανίσει κρίσεις πανικού. Οι κρίσεις αυτές εμφανίζονται χωρίς προειδοποίηση και χαρακτηρίζονται από αίσθημα παλμών, εφίδρωση και πιθανή δυσκολία στην αναπνοή.
Η κατάθλιψη μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα και στο μωρό, που κυοφορείται. Συχνά η έγκυος, που υποφέρει από κατάθλιψη, χάνει τη διάθεσή της να ασχοληθεί με τις ανάγκες της και τις ανάγκες του εμβρύου, που αναπτύσσεται στη μήτρα της. Έτσι παραμελεί τη σωστή διατροφή, ενώ συχνά καπνίζει και καταναλώνει οινοπνευματώδη ποτά. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να εμφανίσει και αυτοκτονικό ιδεασμό. Η κατάθλιψη, που δεν έχει αντιμετωπισθεί επαρκώς έχει συνδεθεί και με πρόωορο τοκετό ή με τον τοκετό νεογνών με χαμηλό σωματικό βάρος.
Η αντιμετώπιση της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης προϋποθέτει τη συνεργασία του μαιευτήρα με ψυχοθεραπευτές και ψυχιάτρους. Η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (American Psychiatric Association) σε συνεργασία με το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων – Γυναικολόγων (American College of Obstetricians and Gynecologists) συνεργάστηκαν, προκειμένου να καθορίσουν κάποιες αρχές της αντιμετώπισης της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Καταρχήν, σύμφωνα με τις αρχές αυτές, είναι προτιμότερο, αν η γυναίκα εμφανίζει συμπτωματολογία, η οποία παραπέμπει σε κατάθλιψη, η αντιμετώπισή της να ξεκινήσει πριν από τη σύλληψη.
Επίσης γυναίκες με βαριά κατάθλιψη, οι οποίες διακόπτουν την φαρμακευτική αγωγή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο υποτροπής. Γενικά η βαριά κατάθλιψη αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή.
Η χορήγηση της αγωγής αυτής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν είναι χωρίς κινδύνους, με δεδομένο πως τα στοιχεία, που αφορούν την ασφάλειά της κατά τη διάρκεια της κύησης είναι περιορισμένα και πολλές φορές αντικρουόμενα. Είναι απαραίτητο η έγκυος ή εν όψει εγκυμοσύνης, η γυναίκα να ενημερωθεί για τους κινδύνους της λήψης τέτοιου είδους φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και για τα οφέλη της. Τα οφέλη από τη χορήγηση της θεραπείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε βαριές περιπτώσεις κατάθλιψης, φαίνεται πως υποσκελίζουν τους ενδεχόμενους κινδύνους.
Σε περιπτώσεις μικρού ή μέτριου βαθμού κατάθλιψης, είναι δυνατόν η έγκυος αν επωφεληθεί και από μόνη την κατάλληλη ψυχοθεραπεία.
Στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, φαίνεται πως βοηθάει η σωματική άσκηση, η οποία φυσικά πρέπει να είναι σύμφωνη με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού, αλλά και η σωστή διατροφή.
Σημαντική είναι επίσης και η υποστήριξη του περίγυρου στην έγκυο. Είναι πολύ χρήσιμο η έγκυος να ενθαρρύνεται να μιλάει στους δικούς της ανθρώπους για τις ανησυχίες της και τους φόβους της.
Η κατάθλιψη λοιπόν είναι μία ψυχική διαταραχή, πολύ συχνή στο γενικό πληθυσμό, δεν αποτελεί όμως εμπόδιο στην ανάπτυξη φυσιολογικών διαπροσωπικών σχέσεων και στην ενσωμάτωση στο κοινωνικό σύνολο και σε οποιονδήποτε επαγγελματικό χώρο. Η γυναίκα, που πάσχει από κατάθλιψη, δεν είναι λιγότερο ικανή να γίνει μητέρα, απλά χρειάζεται κάποια ειδική υποστήριξη τόσο από τον περίγυρό της, όσο και από ειδικούς επαγγελματίες υγείας.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
