1 ως 2 ετών – το στάδιο της πράξης
Είναι μια περίοδος μεγάλων αλλαγών. Το παιδί αρχίζει να περπατάει και να μιλάει. Το περπάτημα αλλάζει τα πάντα. Το παιδί τώρα μπορεί να πάει όπου θέλει. Μπορεί να πιάσει αντικείμενα που δεν μπορούσε πριν. Είναι ενθουσιασμένο μ’ αυτή την ανεξαρτησία και ξεκινά να εξερευνά τον κόσμο γύρω του, αγγίζοντας, δοκιμάζοντας, κοιτάζοντας και ακούγοντας.
Του αρέσει πολύ να εξερευνά! Η εξερεύνηση είναι ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνει για τον κόσμο. Όλα τα παιδιά χρειάζονται να εξερευνούν, να αγγίζουν και να γεύονται. Το παιδί θα πειραματίζεται για να διαπιστώσει ποια αντικείμενα κάνουν θόρυβο, ποια πέφτουν, ποια επιπλέουν. Αυτό του μαθαίνει όσα χρειάζεται για τα αντικείμενα που υπάρχουν στο περιβάλλον του. Ο γονιός πρέπει να εξασφαλίσει ότι το περιβάλλον του παιδιού είναι ασφαλές για εξερεύνηση και έτσι αυτό θα μάθει ότι το περιβάλλον του είναι ένα ασφαλές μέρος.
Το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει δική του πρωτοβουλία αλλά θέλει τους γονείς του κοντά του για να νιώθει ασφάλεια. Μπορεί να έχει περιέργεια και να αφαιρείται εύκολα. Μπορεί να θέλει να προσπαθήσει να φάει μόνο του και να γίνεται επιλεκτικό στο τι τρώει.
Αναπτύσσει την δυνατότητα ομιλίας. Θα μάθει πολλές νέες λέξεις γρήγορα. Θα θέλει να μάθει πως λέγεται οτιδήποτε βλέπει. Είναι σημαντικό να μιλάτε μαζί του, να του διαβάζετε, να το ακούτε και να απαντάτε στις ερωτήσεις του.
Σ’ αυτό το στάδιο, ο γονιός πρέπει να καλλιεργήσει την αναπτυσσόμενη ανεξαρτησία του παιδιού.
Τα παιδιά σ’ αυτή τη φάση αρχίζουν να λένε «ΟΧΙ». Αυτό το «όχι» δεν δηλώνει πρόκληση ή ανυπακοή. Προσπαθεί απλά να σας πει πως νιώθει. Εκτός του να λένε συχνά «όχι», ακούνε και πολλά «όχι» καθώς οι γονείς προσπαθούν να τα προστατέψουν και να τους μάθουν κάποιους σημαντικούς κανόνες. Ως αποτέλεσμα του να ακούνε τόσα «όχι», τα νήπια μπορεί να έχουν ξεσπάσματα. Εκφράζουν τα συναισθήματά τους με κλάμα, φωνές και πέφτοντας στο πάτωμα.
Μπορείτε να βοηθήσετε την ανάπτυξη του παιδιού σας αν:
● Παρέχετε ένα ασφαλές περιβάλλον.
● Το αγαπάτε και το φροντίζετε.
● Χρησιμοποιείτε συγκεκριμένους επαίνους: π.χ. σπουδαίο σκαρφάλωμα!, καλό χειροκρότημα!, μπράβο που κάθισες εκεί!
● Θυμάστε ότι τα περισσότερα παιδιά τρώνε αυτό που χρειάζονται.
● Του δίνετε τη δυνατότητα να έχει εμπειρία από διάφορα πράγματα και μέρη.
● Του επιτρέπετε να πάρει όσο χρόνο χρειάζεται για να κάνει πράγματα.
● Δεν το επικρίνετε ούτε το προσβάλλετε.
● Απολαμβάνετε όσα μπορεί να κάνει και δεν περιμένετε απ’ αυτό να καταλάβει πράγματα για τα οποία δεν είναι έτοιμο.
● Κρύψετε πολύτιμα και εύθραυστα αντικείμενα. Είναι πολύ νωρίς για να μάθει να μην αγγίζει, γιατί το άγγιγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνει σ’ αυτή την ηλικία.
● Αποφύγετε τις συγκρούσεις γύρω από το φαγητό. Αν ανησυχείτε ότι το παιδί σας δεν τρώει αρκετά στα γεύματα, έχετε διαθέσιμα κάποια υγιεινά σνάκ και φρούτα, για όταν θα πεινάσει.
● Δεν περιμένετε από το παιδί σας καλούς τρόπους στο τραπέζι, σ’ αυτή την ηλικία. Θα σκορπίζουν το φαγητό και θα περάσει χρόνος μέχρι να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους για να τρώνε και να πίνουν, χωρίς να τα κάνουν όλα χάλια.
2 ως 3 ετών – το στάδιο της σκέψης
Σ’ αυτό το στάδιο μπορεί να δείτε αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού σας που σας ανησυχούν αλλά στην πραγματικότητα, είναι ενδείξεις μιας αυξανόμενης κατανόησης για το περιβάλλον του. Συνήθως αυτές οι αλλαγές εμφανίζονται ως φόβοι π.χ. φοβάται όταν το αφήνετε μόνο, φοβάται το σκοτάδι, τα ζώα ή νέους ήχους. Τέτοιες αλλαγές είναι ενδείξεις ότι το παιδί ωριμάζει. Καθώς κατανοεί περισσότερο τον κίνδυνο, μαθαίνει να φοβάται μήπως πάθει κάτι κακό. Αυτή μπορεί να είναι μια αρκετά τρομακτική περίοδος για το παιδί επειδή δεν γνωρίζει τη διαφορά μεταξύ προσποίησης και πραγματικότητας. Σ’ αυτό το στάδιο, το παιδί χρειάζεται πολλή υποστήριξη και καθ ησυχασμό. Χρειάζεται να ξέρει ότι θα το προστατεύσετε.
Το παιδί αρχίζει να δοκιμάζει τα όριά του και να κατανοεί την αιτία και το αποτέλεσμα του να το κάνει αυτό. Είναι σε θέση να ακολουθεί απλές οδηγίες και αρχίζει να σκέφτεται για τον εαυτό του. Μπορεί να θέλει να έχει άποψη για το τι θα φορέσει και τι θα φάει και θα μάθει να παίζει με άλλα παιδιά. Θα αναπτύξει τις έννοιες του παρελθόντος και του παρόντος και θα επεκτείνει τη γνώση του για τη γλώσσα και την κίνηση. Επίσης θα αρχίσει να αναπτύσσει μια αίσθηση του χιούμορ.
Το παιδί επίσης μπορεί ξαφνικά να είναι ντροπαλό μπροστά σε αγνώστους. Αυτό δείχνει την αυξανόμενη κατανόησή του για τις σχέσεις. Μπορεί να αρνείται να το πιάνουν ή να το παίρνουν αγκαλιά, φίλοι ή συγγενείς. Αυτό δεν είναι αγένεια αλλά μια πολύ σημαντική εξέλιξη: αρχίζει να θέλει να έχει έλεγχο πάνω στο σώμα του.
Οι γονείς θα πρέπει να σέβονται τα συναισθήματα του παιδιού. Τα παιδιά μαθαίνουν να σέβονται τα συναισθήματα των άλλων, όταν οι γονείς σέβονται τα συναισθήματα τους.
Είναι σύνηθες για ένα παιδί αυτής της ηλικίας να:
● Παίζει δίπλα αλλά όχι μαζί, με άλλα παιδιά.
● Αντιστέκεται στις αλλαγές.
● Δοκιμάζει συμπεριφορές. Ενώ είναι ικανό, αρνείται να ακολουθήσει απλές εντολές.
● Αναπτύσσει σαφείς ιδέες για το τι θα φορέσει.
● Ρωτάει «γιατι;»
● Απολαμβάνει τα μυστήρια και τις ιστορίες.
● Θέλει να φάει όταν πεινάει και όχι στα προκαθορισμένα γεύματα.
● Τρώει άτσαλα και σκορπίζει το φαγητό.
Μπορείτε να βοηθήσετε την ανάπτυξη του παιδιού σας αν:
● Είστε σταθεροί και έχετε πρόγραμμα για τη μέρα.
● Δίνετε πολλούς επαίνους και πολλές αγκαλιές.
● Δίνετε συγκεκριμένους επαίνους έτσι ώστε το παιδί να αναγνωρίζει τη συμπεριφορά που σας αρέσει.
● Δίνετε απλές και καθαρές οδηγίες.
● Ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία στο φαγητό και στο ντύσιμο.
● Απαντάτε στις ερωτήσεις, ακόμη κι αν είναι συνεχώς οι ίδιες – έτσι μαθαίνει το παιδί.
● Παρέχετε απλές επιλογές, π.χ. «Θέλεις το μπλε ή το άσπρο;»
Πως μπορείτε να διαχειριστείτε τη συμπεριφορά του νηπίου σας
Το πείσμα και οι εκρήξεις θυμού είναι συνήθεις συμπεριφορές σ’ αυτή την ηλικία. Θα βοηθήσει αν:
● Κατανοήσετε ότι αυτό είναι φυσιολογικό στα νήπια.
● Δεν παραιτηθείτε αλλά μείνετε κοντά του ώστε να νιώθει ασφάλεια.
● Αγνοήσετε την έκρηξη θυμού, όσο το παιδί είναι ασφαλές.
● Αποσπάσετε την προσοχή του παιδιού, αν μπορείτε.
● Παρηγορήσετε το παιδί, αν σας επιτρέψει.
● Προγραμματίσετε τις εξωτερικές δουλειές ή άλλες δραστηριότητές σας, τις ώρες που το παιδί κοιμάται.
● Είστε προετοιμασμένοι για καταστάσεις που δεν μπορείτε να αποφύγετε: π.χ. έχετε πρόχειρα τα παιχνίδια του, προσπαθήστε να δώσετε στο παιδί κάποια προσοχή, ακόμη κι αν είστε απασχολημένοι.
Αν το νήπιο είναι ιδιότροπο στο φαγητό, μπορεί να βοηθήσει το να:
● Θυμάστε ότι τα περισσότερα παιδιά τρώνε αυτά που χρειάζονται.
● Θυμάστε ότι οι προτιμήσεις και η όρεξη των νηπίων, είναι πολύ ευμετάβλητες.
● Αποφύγετε τους αγώνες εξουσίας γύρω από το φαγητό. Διατηρήστε τα γεύματα χαλαρά και ευχάριστα.
Όταν το νήπιο λέει «ΟΧΙ», μπορεί να βοηθήσει το να:
● Θυμάστε ότι το να λέει «ΟΧΙ», είναι συνηθισμένη συμπεριφορά γι’ αυτή την ηλικία.
● Αποφύγετε μια μάχη αν το θέμα δεν είναι σημαντικό.
● Δώσετε θετική προσοχή όταν το παιδί συνεργάζεται.
● Δώσετε στο παιδί ευκαιρίες να κάνει τις δικές του επιλογές, όταν αυτό είναι ασφαλές.
Όταν το νήπιο κάνει λάθη στην εκπαίδευση της τουαλέτας, μπορεί να βοηθήσει το να:
● Θυμάστε ότι συχνά, τα παιδιά δεν είναι έτοιμα οργανικά να εκπαιδευτούν στο θέμα της τουαλέτας μέχρι τα 3 τους χρόνια.
● Κάνετε ένα διάλειμμα για λίγους μήνες στην εκπαίδευση της τουαλέτας, αν δεν πηγαίνει καλά.
● Μην τιμωρείτε ποτέ τα λάθη ή τα ατυχήματα. Μπορείτε να κάνετε τη διαδικασία διασκεδαστική παίζοντας μουσική ή διαβάζοντας ιστορίες στο παιδί, όσο είναι στην τουαλέτα.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων
www.psychotherapeia.net.gr
