Γράφει η Άντρη Λυσάνδρου, Εγγεγραμμένη Σχολική / Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
Τα παιδιά έχουν ανάγκη από σαφείς και σταθερές συναισθηματικές σχέσεις. Η σταθερότητα και ο προγραμματισμός, τους προσφέρει ασφάλεια. Συχνά, η έλλειψη σταθερότητας και οργανωμένου προγράμματος τους προκαλεί άγχος και ανασφάλεια. Το παιδί συνήθως εξωτερικεύει το άγχος και την ανασφάλειά του μέσω αντιδραστικής συμπεριφοράς.
Συχνές αντιδραστικές συμπεριφορές των παιδιών είναι:
- η ανυπακοή
- η άρνηση τήρησης των κανόνων
- η εκδήλωση έντονου θυμού
- η επιθετικότητα
Η αποφυγή, η μείωση ή και εξάλειψη των πιο πάνω αντιδραστικών συμπεριφορών, μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη δημιουργία και εφαρμογή σταθερών ορίων από τους γονείς.
Θέτω Όρια: δεν είναι τίποτα παραπάνω από τη δημιουργία και εφαρμογή σταθερών, ξεκάθαρων και ρεαλιστικών κανόνων.
Σε ποια ηλικία αρχίζω να θέτω όρια στο παιδί μου;
Όσο πιο νωρίς αρχίσετε να θέτετε όρια στο παιδί σας, τόσο το καλύτερο για αυτό όσο και για εσάς. Οι κανόνες, οι οποίοι ορίζονται από εσάς τους γονείς, καλό είναι να είναι πάντα ανάλογοι και κατανοητοί με την ηλικία του παιδιού. Χρειάζεται από πολύ νωρίς να «κατευθύνετε» το βρέφος και να θέσετε τους κανόνες με συνέπεια και σταθερότητα.
Χρειάζεται να καθοδηγήσετε το νήπιο στο τι είναι επιτρεπτό και τι μη επιτρεπτό. Το νήπιο θα επαναλάβει μια μη επιτρεπτή συμπεριφορά, εσείς με υπομονή και επιμονή, χωρίς λεκτική και σωματική βία, θα του δείχνετε ότι δεν σας αρέσει.
Η διαδικασία αυτή είναι πάρα πολύ δύσκολη για εσάς τους γονείς. Τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία αρχίζουν να δοκιμάζουν και να πιέζουν τα όρια με μεγάλη επιμονή, για να δουν ως που μπορούν να φτάσουν. Η επιμονή αυτή συνήθως σας κουράζει, με αποτέλεσμα να χάνετε τη ψυχραιμία σας και κατά συνέπεια τα όρια.
Χρειάζεται να είστε σταθεροί. Το παιδί σας δεν ξέρει τι πραγματικά το βοηθάει στη ζωή, γι’ αυτό απαιτεί λάθος πράγματα τη λάθος ώρα και επιμένει, γιατί είναι ακόμα άπειρο να κρίνει. Εσείς ως γονείς, θα πρέπει να επιμείνετε σε αυτό που λέτε στο παιδί σας να κάνει, για να το μάθει και να μην έχει δυσκολίες στο μέλλον. Σίγουρα κάποιες φορές μπορεί να μην είστε αρεστοί, όμως αυτό δε σημαίνει πως είστε κακοί γονείς. Αντιθέτως, εάν προσφέρετε πάντα στα παιδιά αυτά που ζητάνε χωρίς όρια, γίνονται ανασφαλή και αδύναμα να ανταπεξέλθουν στη ζωή.
Τα παιδιά των οποίων οι γονείς θέτουν σταθερά όρια, μεγαλώνουν αναπτύσσοντας αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση σε σύγκριση με τα παιδιά που τους επιτρέπεται να συμπεριφέρονται όπως τους αρέσει.
Συμβουλές στον τρόπο Δημιουργίας, Οργάνωσης και Εφαρμογής «Σωστών» Κανόνων και Ορίων στα παιδιά:
- Φτιάξτε μαζί τους κανόνες και εξηγήστε που αποσκοπούν και γιατί είναι σημαντικό να τηρούνται από όλα τα μέλη της οικογένειας.
- Συναποφασίστε το τι θα συμβεί εάν παραβιαστούν οι κανόνες. Να έχετε συγκεκριμένο σχέδιο, ώστε να θέσετε σαφή όρια, οργανωμένους κανόνες και συνέπειες. Φροντίστε να τηρούνται καθημερινά. Συναποφασίστε εξαρχής ποια θέματα μπορούν να διαπραγματευθούν και ποια όχι.
- Δείξτε Σταθερότητα και Σιγουριά σε αυτά που λέτε.
- Σκεφτείτε και Οργανώστε μαζί με το παιδί σας το καθημερινό του πρόγραμμα.
- Διατηρήστε τη ρουτίνα του παιδιού σας.
- Ακούστε και προσπαθήστε να κατανοήσετε το παιδί σας, έτσι δημιουργείτε σχέση εμπιστοσύνης αναμεταξύ σας.
- Δημιουργήστε υποστηρικτικό περιβάλλον ώστε το παιδί σας να αισθάνεται ασφάλεια, ελευθερία λόγου και κινήσεων.
- Ενθαρρύνετε, ανταμείβετε και επιβραβεύετε τις αποδεκτές συμπεριφορές, π.χ. «Μπράβο που διάβασες τα μαθήματά σου νωρίς» και ΟΧΙ «Τι καλός που είσαι όταν διαβάζεις τα μαθήματά σου νωρίς». Επιβραβεύετε και ενθαρρύνετε το παιδί κάθε φορά που κάνει κάτι μέσα στα όρια «σωστής» συμπεριφοράς που έχετε θέσει, π.χ. όταν μαζεύει τα παιχνίδια του, όταν διαβάζει τα μαθήματα του μέσα στα χρονικά πλαίσια τα οποία θέσατε.
- Καλό είναι να χαρακτηρίζετε τη συμπεριφορά του παιδιού και όχι το ίδιο το παιδί, π.χ. Λέμε στο παιδί: «Το να χτυπάς τον αδελφό σου είναι άταχτη πράξη» και ΟΧΙ «Είσαι άταχτος όταν χτυπάς τον αδελφό σου».
- Διδάξτε στα παιδιά σας τους ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες και αποδεκτούς τρόπους συμπεριφοράς. Να θυμάστε πως για το παιδί σας εσείς είστε τα πρότυπά του.
- Δώστε στο παιδί σας τη δυνατότητα επιλογής στα πλαίσια ορίων, π.χ. «Θα πιείς γάλα, το προτιμάς με σοκολάτα ή σκέτο». Αποφύγετε να του επιβληθείτε στο τι να κάνει χωρίς δυνατότητα επιλογής.
- Να έχετε Υπομονή. Αποφύγετε τη λεκτική ή σωματική επιθετικότητα στο παιδί σας, όσο απογοητευμένοι, εκνευρισμένοι ή κουρασμένοι κι αν είστε.
- Ζητήστε από το παιδί σας αυτό το οποίο θέλετε με συνέπεια και σταθερότητα.
- Ότι ζητάτε από το παιδί σας, πρέπει να κυμαίνεται σε λογικά πλαίσια και ανάλογα με την ηλικία του.
- Εξηγείτε πάντα στο παιδί σας γιατί του ζητάμε να κάνει κάτι και γιατί πρέπει να τηρούνται οι κανόνες. Προσοχή! Η εξήγηση πρέπει πάντα να δίνεται στην αρχή και όταν το παιδί είναι ήρεμο.
- Οι συνέπειες από την μη τήρηση των κανόνων πρέπει να είναι άμεσες και όχι καθυστερημένες. Δημιουργείτε αναποτελεσματικές συνέπειες όταν καθυστερείτε να τις θέσετε σε ισχύ.
- Αποφύγετε τις συχνές αρνήσεις και τα συχνά ΟΧΙ. Εάν λέτε στο παιδί σας συνέχεια ΟΧΙ, δεν θα σας πάρει στα σοβαρά όταν υπάρχει λόγος.
- Αποφύγετε τις απειλές, π.χ. δεν λέμε στο παιδί: «δεν θα πας ποδόσφαιρό / χορό εάν δε γράψεις καλά στο διαγώνισμα». Αντιθέτως, μπορείτε να του πείτε τι θα κερδίσει εάν καταφέρει κάτι που δυσκολεύεται.
- Να αναγνωρίζετε και να δέχεστε τα λάθη σας. Ζητήστε συγνώμη εάν είχατε μια λανθασμένη άποψη. Θα είστε ένα καλό πρότυπο και θα σας σεβαστεί περισσότερο.
- Μην ασχολείστε πολύ ώρα με την «κακή» συμπεριφορά του παιδιού. Μπορείτε να του εξηγήσετε τι θα μπορούσε να είχε κάνει και γιατί.
- Είναι πολύ σημαντικό να δείχνετε στο παιδί ότι απορρίπτετε την πράξη του αλλά αποδέχεστε το ίδιο το παιδί.
- Αποφύγετε τυχόν προσβλητικά σχόλια στα παιδιά σας.
- Η συχνή τιμωρία για ασήμαντα θέματα κάνει κακό στα παιδιά.
- Το παιδί πολύ συχνά προβαίνει σε «κακές» συμπεριφορές, γιατί αναζητά τη σημασία των γονιών του. Αυτές τις συμπεριφορές, όταν τις αντιληφτείτε θα πρέπει απλά να τις αγνοείτε. Δε χρειάζεται να δείχνετε θυμό, εκνευρισμό ή άγχος. Μην ενδώσετε στον αρχικό στόχο του παιδιού, «Να κερδίσει τη σημασία σας με οποιοδήποτε τρόπο».
- Σημαντικό είναι να μην αρκεστούμε στις δικές μας προσδοκίες. Σκεφτείτε πόσο απογοητευόμαστε εμείς όταν αναμένουμε κάτι από εμάς ή κάποιο άλλο και δεν πετυχαίνει. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά μας, τα οποία έχουν να διαχειριστούν τη δική τους και τη δική μας απογοήτευση, με το δικό τους αθώο μυαλό.
Όσο πιστεύουμε και εμπιστευόμαστε τα παιδιά μας τόσο πιστεύουν και εμπιστεύονται και αυτά τον εαυτό τους και μπορούν να μας ακολουθήσουν σε αυτά που τους ζητάμε!
Άντρη Λυσάνδρου
Εγγεγραμμένη Σχολική / Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
