Γράφει η Δρ. Ιωάννα Περικλέους, Παιδίατρος
Ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος αποτελεί ευθύνη του κάθε Παιδίατρου. Με τον περιοδικό προληπτικό έλεγχο εκτιμάται η αύξηση και η ανάπτυξη του παιδιού, γίνεται πρόληψη διαφόρων παθολογικών καταστάσεων και δίνεται η δυνατότητα έγκαιρης θεραπευτικής παρέμβασης.
Τι είναι ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος;
Για να γίνει αντιληπτό τι εννοούμε με το πρόγραμμα περιοδικού προληπτικού ελέγχου να πούμε με απλά λόγια ότι πρόκειται για μία σειρά από εξετάσεις είτε κλινικές ( εξέταση από ιατρό) είτε εργαστηριακές ( πχ αιματολογική εξέταση) οι οποίες ορίζεται να γίνονται σε συγκεκριμένες ηλικίες. Στόχος μέσα από αυτές τις εξετάσεις είναι η πρώιμη ανακάλυψη-αποκάλυψη διαφόρων παθολογικών καταστάσεων έτσι ώστε να επέμβουμε όσο το δυνατόν νωρίτερα.
Θα αναφερθώ σε μερικά παραδείγματα με στόχο να αντιληφθούν οι γονείς τον ορισμό αλλά και τη σπουδαιότητα του προληπτικού ελέγχου στα παιδιά. Η λήψη σταγόνων αίματος στα νεογνά την 3η -5η μέρα ζωής με την οποία αποκαλύπτονται περιπτώσεις συγγενούς υποθυρεοειδισμού αποτελεί μέρος του παιδιατρικού προληπτικού ελέγχου. Έτσι ξεκινά έγκαιρη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με θυροξίνη και γίνεται πρόληψη της νοητικής υστέρησης που θα εμφανιζόταν αν το παιδί έμενε χωρίς θεραπεία ή αν καθυστερούσε η διάγνωση. Άλλο παράδειγμα είναι η αξιολόγηση από οδοντίατρο που ορίζεται να γίνεται στους 12μήνες ή 3 ετών. Με αυτόν τον τρόπο το παιδάκι αξιολογείται και γίνεται πρόληψη της εμφάνισης τερηδόνας. Έτσι στα υψηλού κινδύνου παιδιά επεμβαίνουμε πχ είτε με φθορίωση ή προληπτική κάλυψη οπών και σχισμών μειώνοντας τον κίνδυνο για εμφάνιση τερηδόνας. Ένα τελευταίο παράδειγμα που θα παραθέσω είναι ο εμβολιασμός ο οποίος εμπίπτει και αυτός στον προληπτικό έλεγχο. Με όλα τα εμβόλια γίνεται πρόληψη διαφόρων λοιμώξεων και των επιπλοκών τους.
Δυστυχώς όμως κάποιες φορές με τη δικαιολογία του προληπτικού ελέγχου εμείς οι ίδιοι οι Παιδίατροι καταλήγουμε να ΄΄επιβαρύνουμε΄΄ τα παιδιά αλλά και τους γονείς τους με πληθώρα μη απαραίτητων εξετάσεων. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε λόγω δικής μας ανάγκης να αισθανθούμε ασφαλείς (πχ μη μας ξεφύγει κάτι) , είτε γιατί έτσι γίνεται από τους συναδέλφους και κινδυνεύουμε να φανούμε ανεπαρκείς στα μάτια των γονέων. Έτσι λοιπόν ο Παιδίατρος οφείλει να εκτελεί τον περιοδικό προληπτικό έλεγχο όπως ορίζεται από τους αρμόδιους φορείς χωρίς όμως υπερβολές που να οδηγούν σε αχρείαστες εξετάσεις !
Ποιος αποφασίζει για το τι πρέπει να περιλαμβάνει ο προληπτικός έλεγχος στα παιδιά;
Η Αμερικάνικη Εταιρία Παιδιατρικής εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες τις οποίες οφείλει να ακολουθεί ο Παιδίατρος αλλά και να ενημερώνει τους γονείς σχετικά με αυτές και τη σημασία τους.
Τι περιλαμβάνει ο προληπτικός έλεγχος στα παιδιά;
Οι οδηγίες της Αμερικάνικης Εταιρίας Παιδιατρικής περιλαμβάνουν τα εξής:
1) Προγεννητική επίσκεψη σε παιδίατρο (γνωριμία γιατρού- γονέων, ιστορικό, ενημέρωση πχ σχετικά με το θηλασμό)
2) Στο μαιευτήριο προ εξόδου του νεογνού:
- Έλεγχος ζωτικών σημείων ( θερμοκρασία, σφύξεις κτλ)
- Ενδελεχής κλινική εξέταση νεογνού, εκτίμηση ικτέρου, red reflex
- Εκτίμηση σίτισης, διούρησης, αποβολής μηκωνίου
- Ανιχνευτικός έλεγχος Guthrie (λαμβάνονται σταγόνες αίματος από το νεογνό την 3η -5η μέρα ζωής σε ειδικό διηθητικό χαρτί για έλεγχο TSH και φαινυλαλανίνης προς αποκλεισμό συγγενούς υποθυρεοειδισμού και φαινυλκετονουρίας. Το δείγμα αποστέλλεται στο Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής )
- Παλμική οξυμετρία σε όλα τα νεογνά μετά τις 24 ώρες ζωής προς αποκλεισμό σοβαρής συγγενούς καρδιοπάθειας. ( ειδικό παιδιατρικό οξύμετρο εφαρμόζεται στο δεξί άνω και κάτω άκρο. Θεωρούμε φυσιολογική την εξέταση όταν ο κορεσμός είναι > 95% και η διαφορά < 3%)
3) Επανεξέταση νεογνού μετά την έξοδο από το μαιευτήριο από Παιδίατρο εντός 48-72 ωρών. ( εκτίμηση τεχνικής θηλασμού, ικτερικής χροιάς, αύξησης κτλ). Για νεογνά που εξέρχονται πριν τις 48 ώρες ζωής επανέλεγχος σε 24 -48 ώρες.
4) Σωματομετρικά
- Βάρος πρέπει να μετράται σε κάθε επίσκεψη
- Δείκτης μάζας σώματος πρέπει να μετράται σε κάθε επίσκεψη μετά τους 24 μήνες ζωής
- Περίμετρος κεφαλής πρέπει να μετράται σε κάθε επίσκεψη έως τα 2 έτη
5) Αρτηριακή πίεση
- <3 ετών μόνο σε παιδιά υψηλού κινδύνου πχ συγγενής ανωμαλία νεφρών, συγγενής καρδιοπάθεια, σακχαρώδης διαβήτης κτλ.
- >3 ετών σε όλα τα παιδιά ετησίως
6) Ακουολογικός έλεγχος
- όλα τα νεογνά 7-21 ημερών. Επανέλεγχος επί αρνητικού αποτελέσματος
- 1μ-3 ετών σε υψηλού κινδύνου παιδιά επανάληψη ακουολογικού ελέγχου
- Ακουστικά προκλητά δυναμικά σε ομάδες υψηλού κινδύνου (πχ υπερχολερυθριναιμία, συγγενής λοίμωξη κτλ).
7) Οφθαλμολογικός έλεγχος
- Νεογνό ως 3 ετών επισκόπηση, έλεγχος red reflex, οφθαλμοκινητικότητας από Παιδίατρο. Επί ενδείξεων και σε υψηλού κινδύνου παιδιά παραπομπή σε οφθαλμίατρο για βυθοσκόπηση και έλεγχο σε ηλικία 12 και 24 μηνών.
- 3 ετών 1ος επίσημος οφθαλμολογικός έλεγχος σε όλα τα παιδιά με βυθοσκόπηση
- 4-5 ετών οφθαλμολογικός έλεγχος οπτικής οξύτητας ετησίως πχ κάρτες SNELLEN
- 6-12 ετών οφθαλμολογικός έλεγχος οπτικής οξύτητας ανά 2 έτη
- 12-18 ετών οφθαλμολογικός έλεγχος οπτικής οξύτητας ανά 3 έτη
8) Αναπτυξιακός έλεγχος :
- αδρός αναπτυξιακός έλεγχος σε όλες τις ηλικίες
- 9, 18, 24 ή 30 μηνών έλεγχος με αναπτυξιακά τεστ πχ DENVER.
9) Ψυχοκοινωνικός/ συμπεριφορικός έλεγχος σε όλες τις ηλικίες
10) Ανίχνευση διαταραχών που εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού σε ηλικίες 18, 24 μηνών M-CHAT test
11) Έλεγχος για κατάθλιψη σε παιδιά 11-21 ετών ανά έτος
12) Έλεγχος για χρήση ουσιών και αλκοόλ σε ομάδες υψηλού κινδύνου μετά τα 11 έτη
13) Εμβολιασμοί με βάση το εμβολιαστικό σχήμα κάθε χώρας
14) Αιματολογικές εξετάσεις
- Αιματοκρίτης/αιμοσφαιρίνη σε όλα τα βρέφη σε ηλικία 12 μηνών . Επανέλεγχος σε ηλικία 15-30 μηνών αν χρειάζεται. Σε υψηλού κινδύνου για σιδηροπενική αναιμία παιδιά έλεγχος και σε άλλες ηλικίες.
- Λιπίδια σε όλα τα παιδιά 9-11 ετών (non-HDL-C χωρίς νηστεία ) και επανέλεγχος σε ηλικία 17-21 ετών. Σε παιδιά με βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό ή με παράγοντες κινδύνου πχ παχυσαρκία συστήνεται να γίνεται πλήρης έλεγχος από 2 ετών ( TC, LDL-C, HDL-C, TG).
15) HIV τεστ σε ηλικίες 16-18 ετών και επί παραγόντων κινδύνου έλεγχος για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
16) Έλεγχος για φυματική λοίμωξη σε υψηλού κινδύνου παιδιά και επί ενδείξεων.
17) Οδοντιατρικός έλεγχος
- Στοματική υγιεινή, βούρτσισμα από το πρώτο δοντάκι. Μετά τους 6 μήνες ενδεδειγμένη οδοντόκρεμα (μικρή ποσότητα μέγεθος φακής για <2 ετών και μπιζελιού για 2-5 έτη)
- Διατροφή , μείωση πρόσληψης μονοσακχαριτών (ζάχαρης). Προσοχή στη λήψη γάλακτος κατά τη διάρκεια της νύχτας. Φροντίστε να καθαρίζετε όσο είναι δυνατόν τα δοντάκια έτσι ώστε να κοιμάται το παιδί με καθαρά δοντάκια.
- 1η επίσκεψη σε οδοντίατρο με την εμφάνιση του πρώτου δοντιού ή μέχρι το τέλος του 1ου έτους κυρίως για οργάνωση του προληπτικού προγράμματος και αξιολόγηση.
- 1η επίσημη οδοντιατρική εξέταση σε ηλικία 3 ετών. Επί παραγόντων κινδύνου επιβάλλεται έλεγχος σε μικρότερη ηλικία .
18) Ορθοδοντικός έλεγχος σε ηλικία 6 ετών.
19) Ορθοπεδικός έλεγχος
· Έλεγχος ισχίων κλινικά για ορθοπεδικές ανωμαλίες ( πχ ραιβοποδία, ανωμαλίες άκρου ποδός) και αναπτυξιακή δυσπλασία των ισχίων στην νεογνική ηλικία από Παιδίατρο . Επί ενδείξεων υπέρηχος ισχίων σε ηλικία 6-7 εβδομάδων.
· Ορθοπεδική εξέταση βάδισης από Παιδίατρο ως την ηλικία των 18 μηνών
· Ορθοπεδική εξέταση για σκολίωση και άλλες παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης από Παιδίατρο σε ηλικία 4 ετών και 9-10 ετών.
· Επί ενδείξεων παραπομπή σε Παιδοορθοπεδικό.
20. Υπέρηχος νεφρών , υπερηχοκαρδιογράφημα καρδιάς, υπέρηχος ισχίων, υπέρηχος εγκεφάλου δεν συστήνονται ως έλεγχος ρουτίνας . Συστήνονται επί ιατρικών ενδείξεων, σε παιδιά υψηλού κινδύνου ή επιθυμία γονέων.
Συμπερασματικά, με την εφαρμογή προγράμματος προληπτικού ελέγχου στα παιδιά μπορούμε να συμβάλουμε στην πρόληψη και θεραπεία διαφόρων καταστάσεων όπως η βαρηκοΐα, οι διαταραχές της όρασης, η τερηδόνα, αλλά και στην έγκαιρη αντιμετώπιση άλλων όπως ο συγγενής υποθυρεοειδισμός, η φαινυλκετονουρία, η αναπτυξιακή δυσπλασία των ισχίων, συγγενείς καρδιοπάθειες, διαταραχές που εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των παιδιών αλλά και των γονέων.
Το μέλλον ανήκει στα παιδιά μας και η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος διασφάλισης του !
Δρ. Ιωάννα Περικλέους M.D
Παιδίατρος
