Υπάρχει μεγάλη συζήτηση γύρω από το πότε πρέπει να απολιώνεται (στραγγαλίζεται με λαβίδες) ο ομφάλιος λώρος του νεογνού μετά τον τοκετό. Υπάρχει η άποψη πως ομφάλιος λώρος πρέπει να τέμνεται τάχιστα μετά τον τοκετό και η άποψη της όψιμης απολίνωσης του ομφάλιου λώρου (delayed umbilical cord clamping).
Ως όψιμη απολίνωση του ομφαλίου λώρου ορίζεται η απολίνωση, που λαμβάνει χώρα 1 έως και 3 λεπτά μετά από τον τοκετό.
Αρχικά η άμεση μετά τον τοκετό απολίνωση και διατομή του ομφαλίου λώρου (βλ. Εικόνα) είχε ενταχθεί στην «ενεργή αντιμετώπιση του τρίτου σταδίου», ώστε να περιορισθεί η απώλεια αίματος για τη μητέρα και να επισπευσθεί η ανάνηψη (πρώτη περιποίηση) του νεογνού. Όμως σήμερα υπάρχουν στοιχεία από μελέτες σε μεγάλο αριθμό κυήσεων, που καταδεικνύουν, πως η όψιμη απολίνωση του ομφαλίου λώρου είναι σε γενικές γραμμές επωφελής για το νεογνό, χωρίς να αυξάνει στην πραγματικότητα τους κινδύνους για τη μητέρα.
Εικόνα: Η απολίνωση και διατομή του ομφαλίου λώρου
Το βασικό όφελος για το νεογνό, είναι πως με την όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου δίνεται χρόνος στην λεγόμενη «πλακουντιακή μετάγγιση». Κατά την ενδομητρική ζωή, ο πλακούντας και ο ομφάλιος λώρος αποτελούν τη «γραμμή ζωής για το έμβρυο» και μέσω αυτών μεταφέρονται στο έμβρυο τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Παρατείνοντας την επικοινωνία του πλακούντα με το νεογνό μέσω του ομφάλιου λώρου, όταν η απολίνωση του είναι όψιμη, δίνουμε την ευκαιρία στο νεογνό να δεχθεί μεγαλύτερη ποσότητα αίματος, που θα του είναι χρήσιμη στα πρώτα στάδια της ζωής του.
Τα οφέλη της όψιμης απολίνωσης του ομφάλιου λώρου φαίνονται και από το γεγονός πως τα επίπεδα στο αίμα τελειόμηνων νεογνών (που γεννήθηκαν μετά τη συμπλήρωση 37 εβδομάδων κύησης) της αιμοσφαιρίνης είναι υψηλότερα σε αυτά, στον τοκετό των οποίων εφαρμόσθηκε η όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου. Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη του αίματος, που μεταφέρει το οξυγόνο. Έτσι όσο πιο υψηλά (μέχρι ενός σημείου βεβαίως) είναι τα επίπεδά της, τόσο αυξάνεται η ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο στου ιστούς. Αντίθετα, χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης είναι δείκτης αναιμίας.
Τα οφέλη της όψιμης απολίνωσης του ομφάλιου λώρου είναι ακόμα μεγαλύτερα για τα πρόωρα νεογνά, δηλαδή αυτά, που γεννήθηκαν πριν τη συμπλήρωση των 37 εβδομάδων κύησης. Τα νεογνά αυτά έχουν αυξημένες πιθανότητες να χρειαστούν μετάγγιση αίματος κατά τις πρώτες ημέρες της ζωής τους. Συγκεκριμένα, το ποσοστό των νεογνών, που γεννήθηκαν πριν από τη συμπλήρωση 32 εβδομάδων κύησης και χρειάζονται μετάγγιση κυμαίνεται για τις αναπτυγμένες χώρες μεταξύ του 60% και του 80%. Τα ποσοστά των πρόωρων νεογνών, τα οποία χρήζουν μετάγγισης, μειώνονται σημαντικά με την όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου.
Φυσικά όπως και σε κάθε ιατρική πράξη, έτσι και στην όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου φαίνεται πως υπάρχουν και κάποια εν δυνάμει μειονεκτήματα. Καταρχήν, έχουν εκφρασθεί ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο της εμφάνισης ικτέρου στο νεογνό. Εντούτοις, δεν φαίνεται η όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου να συνδέεται με αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης ίκτερου, ο οποίος σε κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η υγεία του νεογνού.
Ανησυχίες σχετικά με την πιθανότητα η καθυστέρηση της απολίνωσης του ομφάλιου λώρου να συνδέεται με την εμφάνιση αιμορραγίας στη μητέρα μετά τον τοκετό δεν φαίνεται να επιβεβαιώνονται από τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα.
Προκειμένου να αυξηθεί η πλακουντιακή μετάγγιση, έχει προταθεί παράλληλα με την όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου και η τοποθέτηση του νεογνού αμέσως μετά τον τοκετό και πριν από τη απολίνωση του λώρου σε επίπεδο χαμηλότερο από αυτό της μητέρας. Όμως χρειάζονται επιπλέον έρευνες, προκειμένου να αξιολογηθεί η χρησιμότητα του χειρισμού αυτού.
Φυσικά υπάρχουν και περιπτώσεις, που η απολίνωση του ομφάλιου λώρου πρέπει να γίνει άμεσα. Η άμεση απολίνωση του λώρου επιβάλλεται, όταν το νεογνό δείχνει σημεία δυσχέρειας, προκειμένου να περιέλθει άμεσα στη φροντίδα του προσωπικού, που είναι επιφορτισμένο με την ανάνηψή του. Υπάρχει και η περίπτωση πέριξ του λαιμού του νεογνού να υπάρχουν περιτυλίξεις του ομφάλιου λώρου, που εμποδίζουν την έξοδο των ώμων του από τον κόλπο. Στην περίπτωση αυτή, η απολίνωση του ομφάλιου γίνεται άμεσα, διότι οι περιτυλίξεις πιέζουν τα αγγεία του λαιμού του νεογνού. Τέλος συχνά η όψιμη απολίνωση του ομφάλιου λώρου είναι δύσκολη στην καισαρική τομή, διότι ο πλακούντας δυσκολεύει τους χειρισμούς για τον έλεγχο της ενδεχόμενης αιμορραγίας της γυναίκας.
Τέλος, ως λαογραφικό στοιχείο, αξίζει να αναφέρουμε πως υπάρχουν λαοί που εφαρμόζουν την αρχή της μη απολίνωσης του ομφάλιου λώρου, αυτός είναι ο λεγόμενος τοκετός του λωτού (lotus birth). Ο πλακούντας καλύπτεται με διάφορα βότανα και παραμένει μέσω του ομφάλιου λώρου συνδεδεμένος με το νεογνό για περίπου 7 ημέρες, μέχρι να αποκολληθεί μόνος του ο ομφάλιος λώρος. Αυτή η πρακτική είναι σπάνια στις αναπτυγμένες χώρες και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότατες λοιμώξεις του νεογνού, λόγω των ουσιών, που απελευθερώνονται από τον πλακούντα, ο οποίος σταδιακά αποσυντίθεται.
Η όψιμη απολίνωση του ομφαλίου λώρου, δηλαδή η απολίνωση του 1 έως 3 λεπτά μετά τον τοκετό, είναι μία πρακτική επωφελής για το νεογνό, ενώ δεν συνδέεται με κινδύνους για τη μητέρα.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
