Μετά το έτος η διατροφή ενός παιδιού δεν διαφέρει από εκείνη μεγαλύτερων παιδιών. Η καλύτερη μακράν διατροφή όπως αναδεικνύεται από την επιστημονική κοινότητα είναι η μεσογειακή διατροφή, εκείνη που επικρατούσε κάποιες δεκαετίες πριν σε περιοχές της Ελλάδας αλλά δυστυχώς σήμερα έχει ξεχαστεί για την πλειονότητα παιδιών και ενηλίκων. Πολυάριθμες μελέτες έχουν αναδείξει την ωφέλεια της μεσογειακής διατροφής στην μείωση της παχυσαρκίας, των καρδιοαγγειακών νοσημάτων και στην μακροζωία. Υπάρχουν ακόμα δεδομένα που την συνδέουν με πρόληψη αλλεργιών και άσθματος.
Η μεσογειακή διατροφή στηρίζεται στα φρούτα, τα λαχανικά, τα ψάρια, τους καρπούς και το ελαιόλαδο. Το μεγαλύτερο δώρο που μπορείτε να κάνετε στο μικρό παιδί σας είναι η εισαγωγή του σε ένα οικογενειακό τραπέζι που έχει σταθερό πλάνο μεσογειακής διατροφής και η εγκατάσταση υγιεινών συνηθειών στο τραπέζι.
- Το μωρό μέχρι να χρονίσει είναι καλό να δοκιμάσει όλη την γκάμα, ότι καλό υπάρχει στον μανάβη από φρούτα και λαχανικά. Ο γνώμονας είναι πράγματα όσο γίνεται φρέσκα, εποχής, τοπικά παραγόμενα, βιολογικά ή από καλό παραγωγό. Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός και κανένα φρούτο ή λαχανικό που «απαγορεύεται», αντίθετα το μωρό πρέπει να εισαχθεί από νωρίς σε ποικιλία γεύσεων ώστε να τα συνηθίσει και να τα αγαπήσει. Σύντομα όχι μόνο αλεσμένα, αλλά και σε στικάκια μαλακωμένα με βράσιμο ή στον ατμό, ή και σε ωμές σαλάτες, πάντα σε συντονισμό με το επίπεδο κατάκτησης της δεξιότητας μάσησης στο κάθε παιδί. Μπορούν να είναι πολύ καλύτερα σνακ από «μπισκοτάκια» και άλλες τροφές με άδειες θερμίδες.
- Να προτιμάμε τη μάσηση στα φρούτα και όχι την εμμονή στις αλεσμένες φρουτόκρεμες ή την υπερκατανάλωση χυμού (η σύσταση είναι κάτω από 100ml ανά μέρα)
- Άφθονο ωμό ελαιόλαδο σε σαλάτες, πάνω σε ψωμί ολικής άλεσης, ή σε λαδερά φαγητά όπου προστίθεται προς το τέλος του μαγειρέματος. Δώστε στα παιδιά σας τακτικά ελιές, όσο γίνεται λιγότερο αλμυρές: τα περισσότερα τις αγαπούν, και καλά κάνουν γιατί πρόκειται για τροφή με πλούσια αντιοξειδωτικά βιταμίνες πολυακόρεστα λιπαρά και ίνες.
- Λαδερά φαγητά πρέπει να δίνονται στο μικρό παιδί τουλάχιστον 1-2 φορές τη βδομάδα: αγκινάρες, αρακάς, φασολάκια, γεμιστά, μελιτζάνες, τουρλού, πράσα, σπανάκι και πολλές άλλες ιδέες από το οικογενειακό τραπέζι της γιαγιάς.
- Τα όσπρια αποτελούν πολύτιμη τροφή και είναι καλό να συνηθίζονται από νωρίς στην εισαγωγή στερεών τροφών στο βρέφος. Περιέχουν πρωτείνη, σίδηρο, ασβέστιο. Να δίνονται μία με δυο φορές την εβδομάδα. Εκτός από τις παραδοσιακές παρασκευές – φακές σούπα, φασόλια, φάβα, ρεβύθια κλπ – μπορούν άνετα να δοθούν και σε σαλάτα ή απλά και στεγνά μαγειρεμένα για να τα πιάσει το παιδί στα χέρια του.
- Τα ψάρια πρέπει να έρχονται τακτικά στο οικογενειακό τραπέζι, μία αν γίνεται και δύο φορές την εβδομάδα. Δεν μένουμε στα «παιδικά» ψάρια χωρίς πολλά λιπαρά, αλλά προσφέρουμε άφθονα μικρά λιπαρά ψάρια, όπως κουτσομούρα, σαρδέλα, γαύρο, τσιπούρα, λαβράκι κλπ Μπορούν να γίνουν σε μεγάλη ποικιλία ψητά ή στον φούρνο ή σε ψαρόσουπα ή στον ατμό, δεν είναι ανάγκη να τα συνηθίσει το παιδί μόνο τηγανητά. Μικροί τόνοι και σολομός επίσης, αποφεύγουμε μόνο τα μεγάλα ψάρια που μπορεί να είναι επιβαρυμένα σε μέταλλα. Προσφέρουμε και τακτικά διάφορα πολύτιμα θαλασσινά μετά το έτος: γαρίδες, καλαμάρι, σουπιά, χταπόδι. Ο συνδυασμός με άφθονο λεμόνι είναι σοφός, νοστιμίζει και αυξάνει την απορρόφηση σιδήρου για ψάρια και κρέατα.
- Το καλής ποιότητας αυγό είναι σημαντικό κομμάτι της μεσογειακής διατροφής και είναι διατροφικός θησαυρός για τα παιδιά. Καλό είναι να καταναλώνουν ένα αυγό ανά 1-3 μέρες ή 3-5 αυγά την εβδομάδα, και αυτό να ξεκινάει έγκαιρα και νωρίς με την εισαγωγή στερεών τροφών.
- Με τον υπόλοιπο πλούτο σε πρωτείνες και σίδηρο που διαθέτει η μεσογειακή διατροφή, το κρέας παίζει μόνο συμπληρωματικό και όχι κυρίαρχο ρόλο σε αυτήν. Στην κλασσική μεσογειακή διατροφή η συχνότητα κατανάλωσης κρέατος δεν ξεπερνούσε τη μια φορά τη βδομάδα ή και το μήνα. Τα μικρά παιδιά θα ήταν καλό να καταναλώνουν ικανοποιητική ποσότητα λευκού και κόκκινου κρέατος 2-3 φορές την εβδομάδα. Σήμερα ωστόσο παρατηρείται συχνά το φαινόμενο παιδιά αλλά και ενήλικες να καταναλώνουν καθημερινά και παραπάνω από μια φορά τη μέρα κόκκινο κρέας, κιμά, αλλαντικά, λουκάνικα ή λευκό κρέας, πράγμα σίγουρα πολύ μακριά από την μεσογειακή διατροφή.
- Τα δημητριακά ολικής άλεσης μετά τον χρόνο παίζουν συμπληρωματικό αλλά καθημερινό ρόλο στην μεσογειακή διατροφή. Όχι υπερβολές ωστόσο σε ποσότητες, οριοθέτηση και μεγάλη σημασία στην ποιότητα, αφού πολλά έτοιμα αρτοσκευάσματα έχουν άσπρο επεξεργασμένο αλεύρι πολλά σάκχαρα και πρόσθετα.
- Σε ένα πράγμα είμαι κάθετος στους γονείς που βλέπω: δεν γίνεται να ζούμε σε αυτήν την χώρα με τα τόσο υπέροχα παραδοσιακά γιαούρτια, την τεράστια ποικιλία υγιεινών και εύγευστων τυριών, τοπικά παραγόμενων, με πλήρη λιπαρά, προιόντα πρόβεια ή κατσικίσια, και να μην τα δίνουμε τακτικά στα μικρά μας παιδιά, να τα συνηθίσουν και να τα αγαπήσουν! Δε μπορεί τα παιδιά μας να συνηθίζουν σε εμπλουτισμένα με ζάχαρα επιδόρπια γιαουρτιού ή σε απρόσωπα μαζικής παραγωγής γαλακτοκομικά πολυεθνικών δυστυχώς προβαλλόμενων έντονα στα μίντια και στα σούπερ μάρκετ. Υπάρχει ένας θησαυρός παραγωγής τοπικών και καλών γαλακτοκομικών εκεί έξω που πρέπει να ξανα-ανακαλύψουμε. Δεν υπάρχει καλύτερο σνακ ή γεύμα ή πρωινό για ένα μικρό παιδί από καλό γιαούρτι με μέλι και τριμμένους ξηρούς καρπούς ή ταχίνι. Καθημερινά λίγο τυρί ή γιαούρτι στο μικρό μας παιδί.
- Ο θηλασμός συνεχίζει να είναι αυτό που χρειάζονται τα μικρά παιδιά. Εάν έχει σταματήσει, δίνουμε όσο γίνεται πιο φρέσκο γάλα σε ήπιες ποσότητες, όχι άνω των 300-500ml / 24ωρο – με το κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα παραδοσιακά σε βασική θέση στην μεσογειακή διατροφή.
- Οι ξηροί καρποί είναι πολύτιμο στοιχείο της μεσογειακής διατροφής. Για παιδιά που δεν έχουν αλλεργία, η κατανάλωση ξηρών καρπών πρέπει να ξεκινήσει πριν το έτος, σε μορφή ασφαλή για να αποτραπεί ο κίνδυνος πνιγμονής: τριμμένοι μέσα σε φρουτόκρεμα ή γιαούρτι, σε μορφή αλοιφής ή μέσα σε Παρασκευή. Αργότερα και ανάλογα με την πρόοδο του παιδιού στη μάσηση τους προσφέρουμε κομμένους με το παιδί να μην κινείται και με επίβλεψη.
- Πολύτιμο και συχνό σνακ στη μεσογειακή διατροφή είναι επίσης οι σταφίδες και τα αποξηραμένα φρούτα
- Τα φαγητά για ένα μικρό παιδί δεν χρειάζεται να είναι άνοστα. Μεσογειακή διατροφή σημαίνει εισαγωγή από την αρχή των στερεών τροφών σε μυρωδικά και καρυκεύματα που μπορούν να δώσουν ποικιλία γεύσεων απομακρύνοντας την ανάγκη για υπερβολικό αλάτι ή ζάχαρη: ρίγανη, μαιντανό, άνιθο, σέλινο, κρεμμυδάκι, σκόρδο, μέντα, θυμάρι κανέλα κα, όλα πρέπει να μπουν από την αρχή για να τα συνηθίσει και να τα αγαπήσει το μωρό σας.
- Οι τροφές έχουν από μόνες τους συνήθως αρκετό αλάτι, Επιπρόσθετο επιτραπέζιο αλάτι πρέπει να βάζουμε ελάχιστο στο φαγητό των μικρών παιδιών – αλλά και στο δικό μας. Από την άλλη, μη φοβάστε να προσφέρετε στο παιδί σας που και που πιο αλατισμένες καλές τροφές, όπως φέτα και ελιές.
- Η ζάχαρη είναι μακράν το ΜΕΓΑΛΟ πρόβλημα στην διατροφή των παιδιών σήμερα. Οι περισσότερες τροφές που υπάρχουν στα σούπερ μάρκετ και προσφέρονται για τα μικρά παιδιά – από έτοιμες κρέμες έως έτοιμα βαζάκια και σνακ και επιδόρπια γιαουρτιού – έχουν αθέμιτη και υπερβολικά μεγάλη ποσότητα απλών σακχάρων, εθίζουν το παιδί στην γλυκιά γεύση και δυστυχώς καταναλώνονται από τα περισσότερα καθημερινά. Εδώ πρέπει να εστιάσει ο γονιός τον αγώνα του για μια πιο υγιεινή, πιο μεσογειακή διατροφή στα παιδιά του.
ΜΟΝΟ για παιδιά που έχουν διεγνωσμένη έλλειψη σιδήρου ή αναιμία, η συχνότητα κατανάλωσης κρέατος και αυγού είναι καλό να αυξηθεί. Στόχος είναι αυτά τα παιδιά να τρώνε καθημερινά ικανοποιητική ποσότητα από κάποιο τρόφιμο με σίδηρο (κρέας, αυγό, ψάρι, φακές). Μέτρα πρόληψης της έλλειψης σιδήρου για όλο τον πληθυσμό παιδιών (εκτομή του ομφάλιου λώρου 1 με 3 λεπτά μετά την γέννα ή όταν σταματήσει να πάλεται, αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες, εισαγωγή στερεών τροφών πλούσιων σε σίδηρο με συνέχιση θηλασμού, προληπτικός αιματολογικός έλεγχος στους 9-18 μήνες) απομακρύνουν σημαντικά τον κίνδυνο σιδηροπενίας στα μικρά παιδιά. Ο κίνδυνος σιδηροπενίας δεν είναι λόγος να εγκαταλείψουμε την πολύτιμη μεσογειακή διατροφή για τα παιδιά μας και να επιβάλλουμε σε όλα τα μικρά παιδιά δίαιτες με υπερκατανάλωση κρέατος και πρωτείνης.
Προφανώς και σε άλλες περιπτώσεις διεγνωσμένης πάθησης που σχετίζεται με την διατροφή – όπως κυστική ίνωση, σακχαρώδη διαβήτη, δυσκοιλιότητα, παχυσαρκία, αλλεργία στην πρωτείνη του γάλακτος, δυσανεξία στη γλουτένη, στασιμότητα βάρους κα – χρειάζεται κατάλληλη προσαρμογή της διατροφής του συγκεκριμένου παιδιού.
Τι ΔΕΝ είναι μεσογειακή διατροφή για τα μικρά παιδιά:
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι κάθε μέρα κρέας
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι συχνά αλλαντικά και επεξεργασμένα κρέατα
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι κάθε μέρα μπισκότα ή γλυκά ή παγωτά ή αρτοσκευάσματα γεμάτα λευκό αλεύρι και πρόσθετα
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι ο επικίνδυνος για τα μικρά παιδιά περιορισμός των λιπαρών και δίαιτα χαμηλών λιπαρών, με συνοδή και επακόλουθη αύξηση κατανάλωσης σακχάρων και υδατανθράκων
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι συχνή κατανάλωση προιόντων με βούτυρο, μαργαρίνες, έλαιο καρύδας, φοινικέλαιο
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι συχνή κατανάλωση υπερβολικά επεξεργασμένων προιόντων,τροφών με συντηρητικά και πρόσθετα, προιόντων υπερθερμιδικών ή με άδειες θερμίδες, με trans λιπαρά και με υπερβολικά μεγάλη συγκέντρωση ζάχαρης ή άλλων απλών σακχάρων
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι υπερκατανάλωση γάλακτος πάνω από μισό λίτρο το 24ωρο
- Μεσογειακή διατροφή δεν είναι αναίτια αποφυγή αγαπημένων και υγιεινών τροφών «γιατί είναι αλλεργιογόνες». Δεν γίνεται βρέφος στην Ελλάδα να χρονίζει χωρίς να έχει δοκιμάσει ντομάτα ή πιπεριά ή μελιτζάνα ή σκόρδο ή φράουλα!
Η μεσογειακή διατροφή δεν είναι μόνο το τι τρώμε, αλλά και το πώς, το περίβλημα, όλο το πακέτο.
- Ενθαρρύνουμε από νωρίς στο μικρό παιδί την μάσηση. Να τρώει αργά, με όσο γίνεται δική του πρωτοβουλία, να ξεμπερδέψει νωρίς με τα αλεσμένα, να ακούει το σώμα του και τις ανάγκες του – πότε πεινάει και πότε χορταίνει. Αντίθετα, να μην επενδύουμε από μηνών στην ταχυφαγία, στη με το ζόρι σίτιση, στην αγνόηση και στο μη σεβασμό των αναγκών του παιδιού, στην γραμμαριολογία και τη θερμιδολογία.
- Τα παιδιά να τρώνε μαζί με τους γονείς τους στο Οικογενειακό τραπέζι και όχι απομονωμένα. Να εισέρχονται στον κόσμο των ενηλίκων ώστε να βοηθούνται να ανοίγουν έτσι τον διατροφικό τους ορίζοντα, να πειραματίζονται, να δοκιμάζουν καινούργια πράγματα, να λιμπίζονται, να ζηλεύουν από το πιάτο της μαμάς. Αν και δύσκολο με τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής, πρέπει να επενδύουμε στο κοινό οικογενειακό τραπέζι με το μικρό μας παιδί τουλάχιστον σε ένα γεύμα τη μέρα και στα σαββατοκύριακα.
- Σαλάτες, συνοδευτικά πιάτα είναι εντελώς απαραίτητο στο μεσογειακό τραπέζι. Το φαγητό δεν τρώγεται σκέτο, αλλά συνοδεία ορεκτικών. Ποικιλία και φρέσκα τρόφιμα εποχής.
- Όπως και η ταχυφαγία, έτσι και η υπερφαγία δεν συνάδει με την μεσογειακή διατροφή. Διδάσκουμε στα παιδιά μας να τελειώνουν το γεύμα τους ΜΟΛΙΣ φτάσουν στην αίσθηση κορεσμού, και όχι να συνεχίζουν να τρώνε από λαιμαργία μέχρι να σκάσουν ή «μέχρι να τελειώσουν το πιάτο τους». Οτιδήποτε, ακόμα και το πιο υγιεινό τρόφιμο, αν καταναλωθεί σε υπερβολικά μεγάλες ποσότητες μπορεί να μην κάνει καλό: δεν μπορούμε να δίνουμε στα παιδιά όλη μέρα φρούτα, θα φτάσουν σε υπερβολική κατανάλωση απλών σακχάρων.
- Βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής είναι γερό πρωινό. Πρωινό για ένα μικρό παιδί δεν είναι μόνο γάλα, αλλά δεν είναι και μόνο φρούτα. Είναι και μέλι, ταχίνι, ξηροί καρποί, δημητριακά ολικής άλεσης, τυρί και γιαούρτι, αυγό. Βάλτε το αγνό από καλό παραγωγό μέλι άφοβα στην διατροφή του παιδιού σας άνω του έτους.
- Όσο πιο μικρό το παιδί τόσο πιο συχνά και μικρά γεύματα τρώει. Δεν πρέπει ποτέ να πιέζουμε για υπερβολικές ποσότητες φαγητού, αλλά να ενθαρρύνουμε την αυτογνωσία του παιδιού στο σύστημα κορεσμού – πείνας. Τα σνακ παίζουν κυρίαρχο ρόλο στα μικρά παιδιά.
Η εγκατάσταση υγιεινών συνηθειών διατροφής θέτει τις βάσεις για εφ’ όρου ζωής καλές συνήθειες και υγεία και είναι βασικός ρόλος των γονιών. Το τι θα φάει ένα μικρό ή και μεγάλο παιδί την εβδομάδα οριοθετείται στο συνολικό του πλαίσιο από τον γονιό και όχι από τις εφήμερες προτιμήσεις του παιδιού. Το «τι» καθορίζεται από εμάς, το «πόσο» και το «πως» (με τα χέρια, με βοήθεια ή μόνα με κουτάλι ή πιρούνι) από τα παιδιά. Ένα στιβαρό και εγκαταστημένο εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής βασισμένο στη μεσογειακή δίαιτα θα μείνει χαραγμένο στις μνήμες του παιδιού και θα γυρίζει σε αυτό εφ’ όρου ζωής. Το πρότυπο είμαστε εμείς.
Στέλιος Παπαβέντσης MBBS MRCPCH DCH IBCLC 2015
